Forever Fashion

2007-05-09 - Монголд анх удаа жинсэн өмдний загварын шоу хийнэ “Nude fashion”
Ангилал: Монгол

 Б.УРТНАСАН (2006.02.27) Уншигч Та мэдэх байх аа. TV9 телевизийн “Надтай хамт” нэвтрvvлгээр гардаг “Nude fashion”-ийхнийг. Нэвтрvvлгээр гардагчлан тэднийг зөвхөн загвар нь хуучирсан, хуучин хувцас сэргээн засварладаг гэж боддог бол өрөөсгөл. Ажил хэрэгч хэмээн тодотговол зохилтой энэ таван залуу шинэ vеийн vндэсний vйлдвэрлэгчид. Бас анхдагч. Тэд Дvрслэх урлагийн дээд сургуулийн гуравдугаар дамжааны оюутан. “Nude fashion” хэмээх брэнд бvтээгдэхvvн гаргаж буй бөгөөд Монголдоо анх удаа жинсэн өмд vйлвэрлэж буй. Тэдний нэг Б.Батаатай уулзлаа. -“Nude fashion”-ийг хvмvvс хуучин хувцас сэргээн засварладаг гэдэг. Танайхан өөр юу хийдэг вэ? -Бидний гол ажил Монголдоо жинсэн өмдний брэнд гаргаж, vйлдвэрлэл явуулах. Үvний зэрэгцээ гадаад улс руу бvтээгдэхvvнээ импортлох зорилготой. Мөн өөрсдийн мэргэжил болох загвар зохион бvтээгчээр ажиллаж байна. Хэд хоногоос бид Бээжин явах гэж байгаа. Тэнд жинсэн өмдний шинэ шинэ брэнд гарч байгаа сурагтай. Үйлдвэрvvд дээр нь очиж судалгаа хийн, нэг өмдийг хэдэн дамжлагаар, хэрхэн оёдог юм байна тэр бvгдийг нvдээр харах санаатай. Боломж гарвал тэндхийн техникийг энд нэвтрvvлнэ. Чаддаггvй юм аа гэхэд хэр өртөг гарах нь вэ гэдгийг судлаад ирнэ дээ. -Хэдий хугацаагар явах юм? -Долоо хонох байх. Төлөвлөсөн ажил бvтчихвэл нэлээд удна. Тэндхийн дэлгvvрvvдээр хэсч шинээр ямар загвар гарч, энэ жил ямар өнгө моодонд орох нь вэ гэдгийг танадана. Аливаа юм чинь нэгнээсээ санаа авч цааш дэлгэрдэг шvv дээ. -Танайх өмдөө ямар машинаар оёдог юм бэ? -Үйлдвэрийн мэргэжлийн машинаар. Гэхдээ мэдээж бvрэн vйлдвэрийн хэмжээнд хvрэхгvй л дээ. Сонин хэвлэлээс уншихад нэг өмдийг ойролцоогоор 18-26 дамжлагаар оёдог юм байна билээ. Одоо явж байгаа зорилго маань тэрийг нvдээр харж, мэдрэх гээд л байгаа юм. Чадвал өөрсдөө оёж vзнэ дээ. -Аль нэг vйлдвэртэй холбоо тогтоогоо юу? -Үгvй ээ. Очсоны дараа болно байх л гэж бодож байгаа. -Танайх бvтээгдэхvvнээ хаагуур борлуулдаг юм вэ. Уншигчид сонирхож байгаа байх. -Дэлгvvр энэ тэрээр зардаггvй юм аа. Өмдөө эндээ (ажлийнх нь байр) хийгээд л хадгалчихдаг. Хааяа хvмvvс ирээд өмсөж vзээд авдаг юм. Худалдаанд гаргах арай л болоогvй байгаа. Бодож төлөвлөсөн зvйл бий. -Танай бvтээгдэхvvний зах зээлийн онцлог юу вэ? -Хамгийн гол нь нэг өмд ганц л загвараар гарна. Дахин давтагдахгvй тийм загвар. Адилхан өмд ерөөс байхгvй. Мөн өнгөний сонголт сайн, будаг гардаггvй сайн чанарын материалаар оёдог. Бид материалаа Солонгосоос захиалж авчирдаг юм. Дээрээс нь шvр, сувд, оёмол хатгамал, пластик гээд ер нь юугаар л бол юугаар гоёж чимнэ. Зөвхөн өмсөж буй хvндээ л зориулсан өмд гэдэг утгаараа бас онцлог. -Танай тав ажлаа хэрхэн хуваарилж авдаг вэ? Хэн нь эсгэж, хэн нь загвараа гаргадаг юм бэ? -Би ерөнхийд нь удирдаж, зохион байгуулдаг гэх vv дээ. Шинэ ажил эхлэхэд хэн нь ямар ажил авахаа хуваарилаад авчихдаг. Тэр ажлаа дуусгаж байж дараагийн ажилдаа ордог. -Нэг өмдийг хэд хоногт оёдог юм. Үнэ нь хэд орчим байдаг вэ? -Хоёр хоногт л оёно. Үнийн хувьд тогсон тариф байхгvй. Ямар материалаар оёсон, ажиллагаанаасаа шалтгаалж янз бvр. Бид vйл ажиллагаагаа эхлээд жил гаруй боллоо. Энэ хугацаанд 250 орчим өмд оёсон байна. Тавдугаар сарын дундуур курсийнхээ ажилтай хамтатгаад жинсэн өмдний загварын шоу хийх гэж байгаа. Загвар өмсөгчдөөс гадна бидэнтэй хамтарч ажилладаг урлагийн одод оролцох юм. Гэхдээ тэд дуулж бvжиглэхгvй. Манай өмдийг өмсч загвар vзvvлнэ. -“Nude fashion”-ийнхэн загвар нь хуучирсан хувцас “эмчилдэг” байх аа? -Тэр бол TV9 телевизтэй хамтарч ажиллаж байсан нэвтрvvлгийн л санаа. Fashion талын нэвтрvvлэг хийе гэхээр гоё санаа орж ирэхгvй юм. Оролцогч авчраад шинэ хувцас хийж өгөх нь сонин биш. Нэвтрvvлгээ сонирхолтой, хvмvvст өгөөжтэй болгохын vvднээс ийм санаа олсон. Дуртай мөртлөө загвар нь хуучирчихсан, багадчихсан ч юмуу тийм хувцас байдаг даа. Өмсөж ч, хаяж ч болохгvй. Тийм хувцсаа засварлаад өмсөж болдог юм байна шvv гэдгийг л мэдvvлэх гэсэн юм. Тvvнээс биш бидний гол ажил биш. -Энэ нэвтрvvлгээс хойш vзэгч хэрэглэгч олон хандсан байлгvй? -Тэгэлгvй яахав. Бид анх нэвтрvvлгээрээ л хувцас янзлаад гол нь өмдөө хийнэ гэж ярьдаг байсан. Харин vзэгчид байнга утасдаад тэгээч, ингээч гээд л ирдэг. Тэрнийхээ шугамаар гурван сар хувцас засварлалаа. Одоо vvнийгээ зогсоочихсон. Заримдаа хvмvvс ирээд гуйдаг л юм. Үйлчлvvлсэн хvн болгонд учраа тайлбарлаад явуулдаг болохоор нэг vеэ бодвол одоо бужигнах нь гайгvй болчихоод байна. http://www.mongolnews.info/

Бичсэн: designer

[Шууд холбоос]

2007-05-06 - Загварынхан ордонтой боллоо
Ангилал: Монгол

Э.ОРГИЛ (2006.03.15) Монголын загварын ертөнцийн чиг хандлагыг тодорхойлогчдын нэг “Шилмэл загвар” компани� ордонтой боллоо. “Голомт” хотхоны хоёрдугаар давхарт байрлах энэ ордонд хувцас захиалгын салон ажиллуулах, загвар өмсөгчдийн дамжаа хичээллvvлэх зэрэг загварын чиглэлийн бvх төрлийн vйлчилгээ явуулдаг. Мөн загварын шоу тоглолт хийхэд зориулсан тайзны гэрэлтvvлэг, хөгжмийн тохиргоог компьютерээр хийх мэргэжлийн техник хэрэгслээр тоноглосон танхимтай болжээ. Тус танхимд өнгөрөгч баасан гаригт “Туурайн төвөргөөн” наадмын хоёр дахь өдрийн vйл ажиллагаа буюу сонгодог хөгжмийн аялгуунд загвар vзvvлэх шоу болсон. Харин дөрөвдvгээр сард vндэсний хувцасны загварын шоу болох аж http://www.mongolnews.info/

Бичсэн: designer

[Шууд холбоос]

2007-05-05 - “Торго” салон
Ангилал: Монгол

“Торго” загварын шоу болно Э.ОРГИЛ (2006.02.28) Үндэсний хувцасны “Торго” салон загварын шоу хийх гэж байна. Үндэсний хувцсыг орчин vеийн загварын хэв маягт оруулсан бvтээлээр vзэгчдийн нvдийг хужирлах энэ шоунд тус салоны загвар зохион бvтээгч О.Болд бvтээлээ дээжлэх юм. Тэрбээр өдөр тутмын, гоёлын, авангард чиглэлийн 50-60-аад бvтээл дэлгэнэ гэж ярилаа. Шоунд топ модель Д.Болормаа, Э.Одгэрэл, Б.Ундраа, Ч.Туяацэцэг, Д.Цолмон нараас гадна “Шилмэл загвар”, “Монгол модель” агентлагийн загвар өмсөгчид оролцох гэнэ. Мөн гавьяат жvжигчин Т.Ариунаа оролцох юм байна. Эл шоу ирэх сарын 7-нд “Srtings” клубт болно. Хаврын нэгэн vдшийн шигтгээ нь торго байв Б.УРТНАСАН (2006.03.13) Шижир алтан улирлын Шинж төгс vзэмж Шинэ болор нуурын дусал Шим төгөлдөр тансаг шигтгээ мэт гэрэлтэх энэ vдэш “Торго” шоу эхлэв. Гоо vзэсгэлэнт хатад нэгэн дор цуглан яралзан урсах голын ус адил туялзан бvжих нь энэ vдшийн шигтгээ. Эртнээс хаан язгууртан, хацар гоо охид, эр зоригт дайчин эрс өнгө алаг хээ, чамин нэхээс бvхий дээл хувцсаар гоёдог байж. Энэ vдэш ч “Торго” салоноос зохиож буй “Торго” шоунд ирэгсэд ердийн бус хувцасласан байх юм. “Торго” шоу гурав дахь жилдээ зохиогдож буй бөгөөд анхных нь Улаанбаатар хотноо болж байсан бол 2005 онд дэлхийн загварын өлгий нутаг Францын Лион хотноо зохиогдож байсан. Тvvнчлэн Эрхvv, Москва, Турк, Солонгос зэрэг оронд болж байсан удаатай. 2000 онд vйл ажиллагаагаа явуулж эхэлсэн “Торго” салон өдгөө 400 гаруй загвар шинээр зохион бvтээж, 5000 орчим байнгын vйлчлvvлэгчтэй болсон аж. “Торго” шоу удтал хvлээлгэсний эцэст 20 цагт эхлэв. Моод болсон юм уу, уламжлал ч юм уу хувцас загварын шоу харанга дэлдэн эхлэх болжээ. Энэ удаагийн наадам ч мөн харанга дэлдэн цам харайн наадаж эхлэв.Тvvний араас “Шилмэл загвар”, “Монгол модель”, “M&G” загварын агентлагийн моделиуд өдөр тутмын загвар vзvvллээ. Үнэндээ эдгээр загварыг өдөр тутмын гэхээс илvvтэй ихэмсэг хатдын өмсгөл хэмээн нэрийдвэл зохилтой мэт санагдав. Булган имжээртэй малгай, ихэмсэг хатад духдуулан тансаг өмсгөл. Энэ дvр зураг vлгэрийн оронд очсон мэт агаад сархдад согтсон дээдэс мэт санагдах. Өдөр тутмын гэх эдгээр vзvvлбэр энэ жилийн анхны шигтгээг хатгаж буй нь энэ. Торгон эдлэлийн vнэ цэнэ хээ тааруулах, нарийн оёдолдоо байдаг агаад vvн дээр шар будаа төдий хэмжээтэй эрдэнийн шигтгээг гараар оёж монгол vндэсний хээг урласан байх юм билээ. Энэ vдэш шоу гэх ойлголтыг жинхэнэ утгаар нь амьдруулж чадсан. Хvмvvст гайхмаар сонин зvйл, гэнэтийн бэлэг барихаас гадна ширээний хойно суугаад дэмий л алга таших чөлөө өгөөгvй. Үзэгчдийг урьд хожим харж байгаагvй чамин� тансаг эдлэлvvдээр бөмбөгдөв. Шоуг дуустал өвөрмөц загваруудаар “бөмбөгдсөн” ч vзэгчид уйдахааргvй байсан. Зохион байгуулагчид урлагийн бvх л салбарын уран бvтээлчдээр vзэгчдэдээ бэлэг барьж байв. Тухайлбал ҮДБЭЧ-ын хөгжимчид хөгжимдөж, рок попын vе vеийн уран бvтээлчид болох Монгол улсын гавьяат жvжигчин Д.Жаргалсайхан, Т.Ариунаа, дуучин Ж.Алтанцэцэг, хийлч Дээгий, “Нэгэн зvгт” зэрэг хамтлаг дуучин уран бvтээлийнхээ дээжээр хуран цугласан олныг баясгав. Харин vvний дараа “Үдшийн гоёлын коллекци” эхэллээ. Сувд мэт vзэсгэлэнт бvсгvйчvvлийн гоёл энэ vдшийн бас нэгэн шигтгээ байлаа. Үндэсний хувцсанд европ элементийг шигтгэсэн эл гоёл нуугдаж буй vзэсгэлэн гоог илтгэх мэт таашаалтай. Ихэмсэг бардам бvсгvйн намбатай алхаа, өглөөний шувуухай мэт сэргэлэн харц, vдшийн салхинд туялзах улиас модны мөчир мэт бvжих гоо хатдын гоёл бас нэг шигтгээ. Загварын ертөнцийг, хувцас загварын шоуг хөгжимгvйгээр төсөөлөхийн аргагvй. Цам харайж, бөмбөр дэлдэж эхэлсэн энэ наадмын хөгжмийг морин хуур, хөөмийн аязгvйгээр төсөөлөхийн аргагvй. Орчин vеийн электро хөгжмийг монгол vндэстний бахархал, морин хуур, хөөмийтэй хослуулах нь гайхалтай. Хар малгай, нvдний шил, том гэгч чихэвчтэй DJ пултний ард хэмнэл тааруулж тvvний дэргэд vндэсний хувцастай морин хуур барьсан хөгжимчин хөөмийлж байх дvр төрх энэ vдшийн бас нэгэн шигтгээ. “Торго” наадмын хэмнэл хэллэгийг тааруулсан арын албаныхан буюу хөгжимчид ҮДБЭЧ-ын морин хуурч, хөөмийч Наранбадрах, DJ Баагий, Өлзий нар байв. “Үдшийн гоёлын коллекци” vргэлжлэв. “Strings” рестораны дээд доод давхарт тусгайлан зассан тайзнаа “Торго” шоуны загварыг vзvvлсэн бөгөөд моделиуд нэг давхраас нөгөө давхарт шилжин vзэгчдийг баярлуулж байлаа. Дурдахгvй өнгөрч болохгvй нэг зvйл бий. Энэ бол “Strings” ресторанд хуран цугласан олны ширээн дундуур загвар өмсөгчид алхах бөгөөд тэдгээр загварын хамгийн ойроос харж, хvсвэл гараар имэрч vзэх боломж олгож байлаа. Энэ бол “Торго” шоуны бас нэгэн шигтгээ. Азийн топ модель Д.Болормаа, Э.Одгэрэл “Үдшийн гоёлын коллекци”-ийн сvvлийг мушгин гарч ирсэн бөгөөд улаан, цэнхэр өнгийн торгон гоёл өмссөн байлаа. Загвар өмсөгч хvний ур чадвар алхах гишгэхдээ биш. Тэр тусмаа өндөр туранхайдаа ч биш өмсөж буй хувцсаа хэрхэн амьдруулж байна, бусад загвараас ялгагдах онцлогийг нь яаж төвийлгөхөд л оршдог аж. Энэ хоёр загвар өмсөгчийг топ модель хэмээн өргөмжилсөн нь дээрх чадварыг төгс эзэмшсэнд буй аж. Улсын циркийн дөрвөн жvжигчин дээд доод давхарт хосоороо уран нугаралын vзvvлбэр vзvvлсэн� нь монгол vндэснийхээ уламжлалт хувцасны гайхамшгаар бахархаж суусан олныг тэр тусмаа энэ vдэш “Strings” ресторанд саатсан гадны жуулчдын нvдийг бvлтийлгэсэн.Гэхдээ бидний харж байснаас тэс өөр юм билээ. Модерн бvжгийн аянд нугарах охидын vзvvлбэр уламжлалт гэхээсээ илvv орчин vеийн бvжгийн элементийг тvлхvv ашигласан санагдав. Дээд доод давхарт болж буй эл vзvvлбэрийг зэрэг vзэх боломжгvй тул давхар болгонд дэлгэц байрлуулан тvvгээр нөгөө давхарт болж буй зvйлийг харуулна лээ. Мэдээж шоу эхлээд дуусах хvртэл энэ дэлгэцийг ийм зориулалтаар ашигласан. Үндэсний хувцсыг авангард стилиэр эсгэж оёж хатгаж, урлаж болдог аж. Хэт хутга, том тоног бvхий ширэн бvс, ноён малгайтай хатан харсан уу? Энэ vдшийн vзэгч бvр ийм хатад харсан. Эвэртэй туулай бус, харин ч этгээд сонин шийдэлтэй энэ өмсгөл хvн бvрийн ялангуяа гаднын иргэдийн анхаарлыг илvvтэйгээр татсан нь лавтай. Дээд, доод давхраас тус бvр нэг загвар өмсөгч шалгаруулах хөгжөөнт тэмцээн болов. Мэдээж vзэгчид дундаас загвар өмсөгчдийг тодруулж таараа. Сайн дураараа загвар өмсөгч болох хvн олдоогvй тул нэг давхрын хөтлөгч Р.Мөнхсайхан, хоёрдугаар давхраас “ST” студийн хөтлөгч Билгvvн нар нэг нэг бvсгvйг урин гаргалаа. Нэгдvгээр давхрын загвар өмсөгч Дээгий сонирхогчийн гэж тодотгож болох vзvvлбэрийн салхийг хагалсан бол хоёрдугаар давхраас “модель” Мийгаа vзэгч дундуур гунхав. Мэдээж тэмцээн болохоор ялагчийг тодруулах нь тодорхой. Сонирхогчийн загвар өмсөгчийн тэмцээнийг vзэгчид шvvсэн бөгөөд тэдний алга ташилтаар ялагчийг тодруулсан. Эл тэмцээний ялагчаар нэгдvгээр давхрын загвар өмсөгч Дээгий тодорч тэмцээн зохион байгуулагчийн шагнал хvртлээ. Энэ тэмцээнийг “Хvслээрээ алхах бvсгvйчvvл” хэмээн нэрийджээ. Үдшийн гол хөдөлгvvр болох загвар өмсөгчид тайзнаа бvгд гарч ирлээ. Энэ нь уг шоу дуусч байгаагийн дохио аж. Тэд бvгд өөрсдийн амьдруулсан загваруудыг vзэгчдэд сонирхуулж, vзэгчид ч торгон хувцасны гайхамшиг, “Торго” салоны уран бvтээлчийн бvтээлийг гараар барьж vзэж байгаа харагдсан. Улаанбаатар хотынхоо гудамжаар торгон өмсгөлтэй алхаж байгаа хvнийг хараад уншигч та юу гэх вэ? Энэ бол хөтлөгч Р.Мөнхсайханы асуулт. http://www.mongolnews.info/

Бичсэн: designer

[Шууд холбоос]

2007-05-04 - “Дизайнер” клуб “Step” загварын шоу
Ангилал: Монгол

Топ моделиуд савхиар гангарна Э.ОРГИЛ (2006.02.22) Залуусын хаврын гоёлын болон өдөр тутмын хувцасны чиг хандлагыг тодорхойлох савхин хувцасны “Step” загварын шоу ирэх сарын дөрвөнд болно. “Дизайнер” клубээс уламжлал болгон зохиож буй эл шоуд топ модель Д.Болормаа, Э.Одгэрэл, Цолмон, Урнаа нараас гадна “Монгол модель” агентлаг, “Дизайнеруудын холбоо”-ны загвар өмсөгчид оролцож хувцас бурхан, бие чөтгөр гэдэг vгийн vнэнийг мэдрvvлэх нь. Энэ хаврын савхин хувцасны чиг хандлагыг тодорхойлох 150 гаруй загварыг Соёлын төв өргөөний тайзнаас харж болно гэж зохион байгуулагчид ярилаа. Шоуд “Никитон”, “Класик жем”, “Алтан ураг”, “Гала” хамтлаг оролцох юм байна. “Stеp” Хавар намрын гоёлыг тодорхойллоо Б.УРТНАСАН (2006.03.06) Харанга дэлдэн, бөө бөөлж Соёлын төв өргөөний жаврыг vргээв. Танхимд хурсан олны нижгэнэсэн алга ташилтаар савхин хувцасны загварын шоу “Stеp” ийн эхэллээ. “Designer club”-ээс зохион байгуулсан эл наадам хоёр дахь жилийнхээ нvvрийг vзэж буй. Цаашид ч уламжлал болгон зохион байгуулах аж. Хавар намрын савхин хувцасны загварын чиг хандлагыг тодорхойлохыг зорьдог энэ шоу өмнөх жилийнхээс өвөрмөц болсон. Тухайлбал өнгөрсөн жил ангийн болон, мотоцикльчдын гангарааны загварыг vзэгчдэдээ толилуулсан бол энэ удаа өдөр тутмын гоёлын болон авангард загваруудыг vзvvлсэн нь нийт хэрэглэгчдийнхээ сонирхолд нийцvvлсэн  хэрэг болов. “Stеp” шоунд тус клубийн найман загвар зохион бvтээгчийн 100 гаруй бvтээлийг олонд дэлгэсэн бөгөөд, 1000 гаруй загвараас сонгон Соёлын төв өргөөний тайзнаа гаргасан байна. Рок  “мангас” гэх тодотголтой Р.Мөнхсайхан энэ vдшийн шоуг хөтлөн явуулсан.  Хөтлөгчийн өмсөх хувцсыг тусгайлан� оёсон бөгөөд ар нуруундаа арслангийн зураг сийлжээ. Гоёлын хувцас Савхин өмд, хvрэм, банзал. Үvнээс өөр зvйлийг энэ материалаар урлаж болдоггvй гэх ойлголтыг эвдлээ. Үзvvлбэрийн салхийг хагалж Азийн топ модел Д.Болормаа романтик стилийг илэрхийлэх сонгодог загварын савхин хvрэмтэй тайзнаа гарав. Тvvний араас савхиар сvлжиж урласан өмд, индианчуудыг санагдуулам хvрмvvд цуварлаа. Ихэмсэг бардам бvсгvй, эр зоригт баатрын дvгтэй эдгээр залуусын гоёл өвөрмөц шийдэл, өнгөний тэгш бус хуваарилалттайгаас гадна, давтагдашгvй нарийн хийцтэй. Өдөр тутам Жинсэн өмд, тvрийтэй гутал, урт богино илгэн болон савхин хvрэм. Эдгээр загвар эрч хvч, залуу насны ааг омог, хязгааргvй эрх чөлөөг илэрхийлнэ. Чамин тансаг хэрнээ энгийн тэр ч бvv хэл биеийн тамирын хувцас гэж андуурам энэ загвар залуусын хавар намрын гоёл. Өнгөний гайхамшигтай хослол, этгээд чамин шийдэл,  дээрээс нь цэцэг хуар ургасан мэт шинэлэг. Авангард Харийн хvн гэж эндvvрмээр дvр төрхийг дvрсэлжээ. 18 дугаар зууны хатдын даашинзыг цагаан савхиар урлажээ. Олон давхар нугалаа бvхий хормой, цээж дөнгөж далдлах метал тоноглол. Хатан хааных гэж тодотговол зохилтой энэ загвар vнэхээр л авангард стилийг илэрхийлнэ. Тvvнийг тойрон “боолууд” царай алдах мэт өрөвдөлтэйеэ дагалдах нь сонин. Сюрприз Мэдээж эл vдшийг загвар өмсөгчидгvйгээр төсөөлөхөд бэрх. “Designer club”-ийн зохион бvтээгчдийн загваруудыг “Монгол модель” агентлаг, “Шилмэл загвар”-ын 20 гаруй загвар өмсөгч амьдруулсан. Мөн  “Алтан ураг”, “Гала”, “Классик жем”,  “Никитон” хамтлагийнхан загвар vзvvлсэн. Гэхдээ мэдээж тайзан дээр нааш, цааш “гунхалзаагvй”. Танхим дvvрэн vзэгчдэд өөрсийн уран бvтээлээс толилуулахдаа бvгд савхиар гангарсан байв. Үнийн хөөрөгдөл Дурдахгvй өнгөрч болохгvй нэг зvйл энд болсон. “Designer club”-ийн зохион бvтээгчдийн урласан цагаан савхин бээлийг дуудлагаар худалдахаар рок “мангас” Мөөгий барьсаар гарч ирэв. Дуудлага худалдааны анхны vнэ 1000 төгрөг. Магадгvй энэ хамгийн хямд vнэ байх л даа. Үзэгчдийн зvрхийг хөөргөн, онгироохдоо сайн юм аа, Мөөгий. “Спорт загварын шинэхэн машиндаа найз бvсгvйгээ хажуудаа суулгачихаад, “Step” fashion show-наас vнэ цохин авсан цагаан бээлийгээрээ төмөр хvлгийнхээ жолоог атгах мөн ч янзтай даа” хэмээсээр дуудлага худалдааг эхлэв. 1500, 2000, 5000 гэсээр 100 мянган төгрөг хvрсэн бээлийний эзнээр Наранбаатар гэх залуу тодров. “Банкинд мөнгө минь бий” гэсээр тайзнаа гарсан энэ залуугийн зоригийг vнэлэн “Designer club”-ийн хамт олон 100 мянга хvрсэн цагаан савхин бээлийг  vнэгvй бэлэглэсэн юм. Боломж 100 гаруй шилдэг загвараас vзэгчид энэ хаврын гоёлынхоо загварыг тодорхойлсон байх. Гэвч манай хувцасны зах зээлд таны хvссэн шиг бvтээгдэхvvн борлуулж байгаа болов уу. Юу л бол. Гэхлээ санаа зовох хэрэггvй. Эл шоун дээр vзvvлсэн загваруудаас таалагдсан савхин эдлэлээ авах боломжтой. Эсвэл бvр хэний ч санаагvй тийм загварыг “Designer club”-ынхэнд санал болгоод өөрийн болгож ч болох юм. Үнэ нь хэд вэ гэж vv? Зах зээлийн vнээс өндөр бус гэсэн. Гэхдээ сайн чанарын материалаар урлах бөгөөд зөвхөн танд л байх тийм гангарааг хийж өгөхөө амалж байна. http://www.mongolnews.info/

Бичсэн: designer

[Шууд холбоос]

2007-05-03 - “Хувцас хэрэглээ талаасаа дээд цэгтээ хүртэл хөгжсөн”
Ангилал: Монгол

Б.ХОНГОРМАА (2007.01.15) Энэ удаагийнхаа зочноор “Говь” компанийн загвар зохион бүтээгч Б.Нямсүрэнг урив. -Баяр хүргэе. “Гоёл” наадмын “Гранпри” гэдэг мундаг шагнал... -Би өөрийгөө ийм шагнал хүртэнэ гэж ердөө бодоогүй. Харин шилдгээр бол шалгарчих байх гэж бодож байсан. Учир нь өмнөх жил энэ наадмын “Шилдэг загвар зохион бүтээгч” болсон юм. -Таныг ийнхүү онцлох ямар шалтгаан шүүгчдэд байсан гэж та бодож байна? -Материалынхаа давуу талыг илүү гаргасан эсэх. Бас загвар болон аксессуаруудыг илүү харсан байх аа. -Миний хувьд таны бүтээсэн бөмбөгөр хормойтой, цэцэг, навч, туузаар чимэглэсэн польто их таалагдсан. Их энхрий гэмээр загвар байна лээ. -”Оргилуун бүсгүйчүүд “ нэртэй гоёлын загвар л даа. Залуу бүсгүйчүүдэд зориулсан юм. Энэ утгаар цайвар ягаан, цайвар цэнхэр, бас саарал өнгийг сонгосон байгаа. Чимэглэл нь гэхэд “hand made”. -Тийм байна лээ. Бас нөмрөгний монгол маягийн хээ хуар... -Тэр чинь илгэн хайчилбар. Мөн илгэн туузаар хээ гаргасан. Сүүлийн үед “hand made” бүхий загвар моодонд орсон шүү дээ. Загвар зохион бүтээгчдээс илүү мэдрэмж, ур чадвар шаарддаг. Ер нь дэлхийн хэмжээний хувцас судлаачид “Хувцас хэрэглээ талаасаа дээд цэгтээ хүртэл хөгжсөн. Одоо шинэ зүйл гарахгүй” гэж үзэж байна. -Үүнд та итгэлтэй байна уу? -Ийм байлаа гэхэд загвар зохион бүтээгчид зүгээр суухгүй нь мэдээж. Байгаа зүйл дээр өөрийн санааг нэмэрлэж, өнгө болон материал дээр шинэ зүйл гаргахыг хичээнэ шүү дээ. Сүүлийн үед ийм хандлага ч бий болсон. Жишээ нь, савхийг яг л шефон шиг болгож байна. -Сүүлийн үед загварын дахин давтагдах хугацаа хурдасч байгаа гэх юм? -100, 100 жилээр ээлжилдэг байсан загварууд одоо 5-10 жилд эргэх болсон. Сүүлийн үед гэхэд 1980-аад оны загвар түлхүү орж ирж байна. Өргөн бүснээс өгсүүлээд… -”Говь”-д ажиллаад хэр удаж байна? -2003 оноос. Сургуулиа төгсөөд л ажиллсан. -Аль сургууль? -СУИС-ийн Дизайн урлагийн дээд сургууль. -Дизайны ангийнхан их стильтэй, бусад оюутнаас нэг л өөр харагддаг… -Манай ангийнхан төгсөх анги гэхэд бүгд өөр өөрийн гэсэн стильтэй болсон байсан. Үүнд Ц.Амгалан багшийн нөлөө их бий. Яагаав “Гоодаль” сэтгүүлийн. Бид түүнийг бүр шүтчихсэн, өдөр бүр л “Юу өмсөж үү” гэж хардаг байлаа. -Өө, тийм. Танайд багшилдаг байсан юм уу. Даанч тийм байх аа. Загварын талаар их мэдлэгтэй бас мэдрэмжтэй бичдэг юм билээ. -Бүр үлгэр жишээ авахуйц хувцасладаг. Яг л өнгөрсөн зуун дахь 20-иод оны “Гарсон” стилийн хүүхнүүд шиг. Энэ стиль нь өөрийнх нь бие, галбирт нь ч их гоё зохидог юм. Ер нь зуун, зуунд идеал төрх гэж байдаг. -Гадна, дотны fashion show-г хараад байхад загвар зохион бүтээгчид их энгийн хувцасладаг юм шиг санагддаг. Заримдаа бүр зориуд ингэдэг юм болов уу гэж бодохоор. -Ганган загвар зохион бүтээгчид зөндөө л байдаг шүү дээ. -Өнгөрсөн “Гоёл” дээрээс ч бас тэгж харагдаж байсан даа. -Магадгүй ээ. Ер нь загвар зохион бүтээгчид их зоригтой, гоё хувцасладаг байх хэрэгтэй. -Таны хувьд… -Оюутан байхад янз бүрийн л юм оёж өмсдөг байлаа. Сүүлийн үед эртний хийцтэй ээмэг, зүүлтэнд анхаарлаа хандуулах болсон. -Манайх ноолуураараа алдартай. Харин ноолууран бүтээгдэхүүний өнгө болоод хийц загвараар дэлхийд, ямар түвшинд байдаг юм бол… -Гайгүй ээ. Манай загвар зохион бүтээгчдийн ур чадвар гадныхтай ижил. Ер нь яаж мэдрэх нь л өөр өөр, чухал болохоос. Өнгөний хувьд, “Говь”-ийг 700 гаруй өнгөний сонголттой гэдэг байх шүү. -Хэдийгээр зөөлөн, дулаан, хөнгөн зэрэг сайн талтай ч ноолууран эдлэл амархан “бөөстдөг”, бас сунаж, агшдаг болохоор хэрэглэхэд их хэцүү. -Тийм тал бий. Цэвэр ноолуур болохоор тэгээд байж магадгүй. Гадны, хольцтой ноолууран эдлэл “бөөстөх” нь бага байдаг. Ноолууран даавуу, драп гэхэд оёдол их голно. Гэхдээ бусад драпыг бодвол хөнгөн, биед сайн сууж өгдөг юм. Ер нь ноолууран эдлэлийг хуурай химид цэвэрлүүлж, зориулалтын сойзоор үсний ширхэгийг нь сөрөхгүйгээр самнах хэрэгтэй. - Танай захиалагч нар гол төлөв хэдий хэр насныхан байдаг вэ? Ноолууран бүтээгдэхүүн харьцангуй их үнэтэй байдаг болохоор ийнхүү асууж байна л даа. -Хэдэн жилийн өмнө гол төлөв 30-аас дээш насныхан байсан. Харин сүүлийн үед эрс залуужиж байгаа. - “Танд энэ өнгө, загвар зохихгүй ээ” гээд байхад өөрийхөөрөө зүтгээд байдаг үйлчлүүлэгч нар байдаг шүү дээ… -Хүн ер нь өөрийн мэдэлгүй имижээ бүрдүүлсэн байдаг. Моод дагаад байхгүй ч гэсэн надад иймэрхүү хэлбэр, загвар зохино гэдэг ч юм уу. Бас хувцасны шүүгээг нь онгойлгох юм бол 70 хувь нь дуртай цэнхэр өнгө нь байх жишээтэй. Энэ бүхэн заримд нь зохих нь ч бий, үгүй ч бий. Ер нь 30, 40 жил нэг загвараар хувцаслаад ирсэн хүнийг “эвдэх” амаргүй шүү. “Эгч нь настай хүн” гэх ч юм уу, “Энэ загвараас өөр хэв маяг надад зохихгүй” гээд бат итгэчихсэн байдаг юм. Харин залуу хүмүүс аз сорьж, зоригтой өөрчлөлт хийх дуртай. -Таны энэ зөвлөгөө офисийн ажилтнуудад илүү хэрэгтэй үг байна даа. -Албаны хувцаслалт гээд заавал нэг хэвийн, хэтэрхий баригдмал байж болохгүй л дээ. Заримдаа хөдөлгөөнтэй гэмээр, хээнцэр загваруудыг сонгох хэрэгтэй. Манайхныг хараад байхад, сүүлийн үед мэдээлэл сайжирсан болоод ч тэр үү өөрийгөө өөрчлөх дуртай болсон юм шиг ээ. Ер нь хүн моод дагахаас илүү өөрийн гэсэн имижтэй байж, бас надад ийм загвар зохих уу, үгүй юу гэдгээ дотроо төсөөлөх чадвартай байх хэрэгтэй. http://www.mongolnews.info/

Бичсэн: designer

[Шууд холбоос]

2007-05-02 - Урлах эрдэм ДС
Ангилал: Монгол

"Хурц тод өнгө энэ зуны гоёл" Н.МӨРӨН (2005.07.15) “Чингис” зочид буудалд өнгөрөгч лхагва гаригт “Урлах эрдэм” дээд сургууль төгсөгчдийнхөө бvтээлийг танилцуулах “Summer show”-г зохион байгууллаа. 120-иод авьяаслаг залуугийн загварыг энд сонирхуулсан юм. Энэхvv загварын vзvvлбэр нь төгсөгчид цаг vеэ хэрхэн мэдэрч байгааг харуулсан бөгөөд зуны загварууд буй аж. Хурц тод өнгийн болон нимгэн сийрсэн материал энэ зуны гоёлыг тодорхойлж байлаа. “Summer show”-д “Монгол модель” агентлагийн загвар өмсөгчид болон топ модель Э.Одгэрэл оролцсон юм. Шоуны төгсгөлд “Урлах эрдэм” дээд сургуулийг дизайнер-зохион бvтээгчийн мэргэжлээр төгсч байгаа Гэрэлт-Одтой уулзлаа. -Баяр хvргэе. Дипломоо хамгаалчихав уу? -Үгvй ээ. Нөгөөдөр гvйцэд хамгаална. Энэ бол эхний хэсэг нь. Одоо хавтаст бичиг боловсруулж, эскиз зураг гаргана. -Энд vзvvлсэн загваруудаа худалдах уу? -Сонирхсон хvмvvс байвал манай сургуулийн сургалтын албанд хандах хэрэгтэй. Бvх материалыг сургуулиас гаргадаг болохоор бид vнийг нь хэлж мэдэхгvй. -Төгсөөд хаана ажиллахаа товлосон уу? -Манайхан бvгд ажилтай. Би ч бас нэг компанид ажилладаг. "Загварын долоо хоног эхэллээ" Э.ОРГИЛ (2005.11.03) “Улаанбаатарын загварын долоо хоног” өнөөдөр эхэллээ. “Урлах эрдэм” дээд сургуулиас зохиож байгаа энэ арга хэмжээнд манай улсын зургаан загвар зохион бvтээгчийн таван коллекцийн 100 гаруй загвар vзvvлнэ. Мөн АНУ, Канадын хамтарсан “M.A.G.I.C suit” ХХК эрэгтэй хувцасны загвар, Италийн “Futura fashion” ХХК-ийн “Pansaldi 1988” бренд гутлын загвар vзvvлэх юм байна. “Улаанбаатарын загварын долоо хоног” vндэсний vйлдвэрлэлийг сэргээн хөгжvvлэх, мэргэжилтэй боловсон хvчин бэлтгэхэд ач холбогдолтой гэж зохион байгуулагчид нь ярилаа. Манай улсад гурав дахь удаагаа болж байгаа энэ vйл ажиллагааны vеэр 2006 оны хавар, зун, намар, өвлийн загварыг дэлгэхээр зэхжээ. Загвар зохион бvтээгчдийн бvтээлийг “Монгол модель” агентлагийн загвар өмсөгчид vзэгчдэд хvргэх аж. Энэ vеэр рок, попын уран бvтээлчид ая дуугаа өргөх юм байна. Загварын долоо хоног “Монгол хувцасны музей”-д нээлтээ хийж, “Чингис” зочид буудалд vргэлжилнэ.

Бичсэн: designer

[Шууд холбоос]

2007-05-02 - Оно Донахю (С.Оюунцэцэг)
Ангилал: Монгол

"Америк индиан стил Монголд орж ирлээ" Б.УНДРАЛ (2005.07.06)

Монголын загварын ертөнцөд нэгэн шинэ өнгө төрх орж ирлээ. Монгол загвар өмсөгчид америк индиан стилийг амилуулах дизайнер Оно Донахюгийн (С.Оюунцэцэг) “American indian fashion show”-г долдугаар сарын 8-нд 19 цагаас “UB palace”-ийн концертийн их танхимд зохиох гэж байна.

Энэ vдэш “Монгол модель” агентлагийн загвар өмсөгчид, МДХ-ны 20 загвар өмсөгч� Оно Донахюгийн зохиосон өдөр тутмын, гоёлын, vдэшлэгийн төрөл бvрийн хувцас, Америкийн шилдэг брэнд болох “Ann Taylor”, “Banana Republic”, “Gap”-ийн бvтээгдэхvvн мөн Diane Von Furstenburg, Prada зэрэг алдарт дизайнерын 200 гаруй загварыг өмсөж сонирхуулах аж.

Арван жилийн дараа эх орондоо ирээд буй С.Оюунцэцэг� Монголын загвар өмсөгчдийг Америкийн загварын агентлагуудтай холбох гvvрийг тавихыг зорьж байгаа юм байна. Тэрбээр гурван жилийн өмнөөс интерьер дизайны чиглэлээр ажиллаж эхэлсэн бөгөөд цаашдаа хувцас загвараар дагнах бодолтой байгаа аж.

Азийн топ модель “Монгол модель” агентлагийн захирал Д.Болормаа ойрын дөрвөн жил томоохон шоунд оролцоогvй бөгөөд энэ удаад тайзан дээр гарахаар шийджээ.

Дизайны чиглэлээр боловсон хvчин бэлтгэж буй их, дээд сургуулиудын хvсэлтээр оюутнуудад� шоуг хөнгөлөлттэй vнээр vзvvлнэ гэж зохион байгуулагчид мэдэгдлээ.

"Энгийн атлаа тансаг загварууд Америкийн индианчуудынх" Н.МӨРӨН (2005.07.14) “UB Palace”-ийн тайзнаа өнгөрсөн баасан гаригийн vдэш дэлхийн загварын шоуны жишигт дvйцэхvйц нижгэр vзvvлбэр болж өндөрлөлөө. Америкийн индианчуудын хэв маягаар загвараа бvтээдэг Оно Донахьюгийн шоунд “Монгол модель” агентлаг, Дизайнеруудын холбооны 30 орчим загвар өмсөгч оролцсон юм. Хэдийгээр цөөхөн vзэгч байсан ч урлагийн өндөр мэдрэмжтэй хvмvvс цугларсан нь ажиглагдсан. Хоёр цаг гаруй vргэлжилсэн шоуны vеэр Оно Донахьюгийн 80 орчим загварыг vзэж сонирхсон юм. Тvvний загварууд энгийн хэрнээ чамин, ноосон болоод нимгэн материалуудыг гайхамшигтай хослуулсан харагдсан. Ясаар урласан өвөрмөц зvvлт, илгэн гутал, бvрх малгай хувцаснуудыг чимжээ. Тэрбээр өөрийнх нь шоуг хамтран зохион байгуулсан бvх хvмvvст баярласнаа илэрхийлээд, монгол загвар өмсөгчдийн ур чадвар дэлхийн тавцанд өрсөлдөхvйц хэмжээнд хvрсэнийг дуулгалаа. Энэ vеэр шоунд голлох загвар өмсөгчөөр оролцсон топ модель Д.Болормаатай цөөн хором ярилцлаа. -Тайзан дээр гаралгvй тун удлаа. Төрсөн сэтгэгдлээсээ хуваалцахгvй юу? -Шоугаа дэлхийн жишигт хvрэхvйц хийж чадсандаа баяртай байна. Ялангуяа “Монгол модель” агентлаг, Дизайнеруудын холбооны загвар өмсөгчидтэй цуг оролцсондоо сэтгэгдэл маш өндөр байна. -Оно Донахьюгийн загвар хэр санагдав? -Голдуу өдөр тутмын, энгийн чөлөөт хэв маяг давамгайлж байсан. Өнөөдөр дэлхийн загварын ертөнцөд ноёлж буй урсгалуудыг бvтээлдээ шингээж чадсан нь харагдсан. -Загваруудаас нь худалдаж авъя гэж бодож байна уу? -Тийм ээ. Одоогоор таван хувцас авахаар төлөвлөчихсөн. http://www.mongolnews.info/

Бичсэн: designer

[Шууд холбоос]

2007-05-01 - Хаврын гоёл 2001
Ангилал: Монгол

Єнгє хоршиж, vзэсгэлэн оршсон "Хаврын гоёл"  

  Холбогдох сайт: Оруулсан єдєр: 2003/06/09  Уншсан тоо: 434  
 
Монголын дизайнеруудын холбооноос жил бvр уламжлал болгон зохиодог “Хаврын гоёл” дизайн сургалт, оюутны загварын наадам МYЭ-ийн Соёлын тєв ордонд тав хоног vргэлжилж бямба гаригт єндєрлєлєє. Тус наадамд тодорхой шалгуурыг давсан 55 эмэгтэй, 15 эрэгтэй загвар ємсєгч оролцсон. Мєн хувцас дизайны чиглэлээр сургалт явуулдаг ШУТИС-ийн Yйлдвэрлэл, дизайны сургууль, “Монгени”, “Од”, СУИС, Дизайн урлагийн дээд сургууль, “Анима”, “Сэтгэмж”, “Урлах эрдэм”, “Монголжингоо”, УБИС, Yйлдвэрлэл урлалын сургууль, Солонгос-Монголын коллеж зэрэг 12 сургуулийн оюутнууд ураа гаргаж, ухаанаа уралдуулсан бvтээлээрээ єрсєлдлєє. Єдєр тутмын тэмээний ноосон хослол, торгон савхийг цоолборын аргаар чимэглэсэн “Дэгжин” загвар, спортын хувцасны “Секюрити”, жинсэн гутал, цvнхний хослол, мєн Тvвдийн хувцаснаас сэдэвлэсэн “Цастын орон”, Японы кимоногоос сэдэвлэсэн “Эдогийн vлгэр” торгон хувцаснууд vзэгчдийн сэтгэлийг илvvтэй татаж байв. Тус наадмын шvvгчээр график дизайнч Нармандах, “Говь” компанийн дизайнер, “Гоёл-2002”-ын гранпри шагналт Б.Долгормаа, Дизайнеруудын холбооны нарийн бичгийн дарга Байгалмаа, “Шилмэл загвар” компанийн захирал Оюунцэцэг, соёлын гавьяат зvтгэлтэн, кино найруулагч Г.Жигжидсvрэн нар ажилласан юм. Тэмцээний хамгийн нэр хvндтэй шагнал болох “Ирээдvйтэй загвар ємсєгч”-єєр С.Тvмэнжаргал, Б.Энх-Оргил нар шалгарч цом, мєнгєн шагналын эзэн боллоо. Хувцас дизайны шилдэг оюутнаар ШУТИС-ийн “Марал” хамтлагийн “Романс” загвар, шилдэг удирдагч багшаар Yйлдвэр, урлалын сургуулийн багш Мєнхдэлгэр, дизайны сургалтын шилдэг сургуулиар ШУТИС, vндэсний загвараар Дизайн урлагийн дээд сургуулийн оюутан Д.Мєнхтуяагийн “Хvрээ аяс” загвар, гоёлын загварт Урлах эрдмийн дээд сургуулийн Х.Уранчимэгийн “Этно” загвар, интерьер дизайны шилдэг оюутнаар Дизайн урлагийн дээд сургуулийн Э.Энхболд, Ц.Батбаатар, vйлдвэрлэлийн дизайны шилдэг оюутнаар Yйлдвэрлэлийн технологи, дизайны дээд сургуулийн мебелийн дизайны оюутан О.Хvрэлчулуун, график дизайны шилдэг оюутнаар “Мodus” дизайн студийн О.Оюунболдын “Фирминный стиль” тус тус шалгарч шагналын эзэд болцгоолоо. Тухайн жилийн залуусын загварыг тодорхойлж байдаг “Хаврын гоёл” єнгє хоршиж, vзэсгэлэн оршсон мэт сэтгэгдэл тєрvvлж байлаа. “Хаврын гоёл”-оос харахад энэ зун 1970-аад оны загварыг vдээсний элементээр баяжуулсан жинсэн хувцас, тvрийг нь салгаж болдог жинсэн гутал моодонд орж байна. Єнгєний хувьд цэнхэрээс ууссан цагаан, ягаанаас тод улаан гэх мэт алаг, ууссан єнгє зонхилох нь ээ. Монголын дизайнеруудын холбоо шилдэг цуглуулгаа vзvvлэхээр уржигдар Дорнод аймгийг зорьсон юм. Ш.ЛХАМАА /Century News/ http://mglclub.com/ 

Бичсэн: designer

[Шууд холбоос]

2007-05-01 - Буриад Хувцас
Ангилал: Монгол

Origo.mn

2006 оны 01-р сарын 11, 20:28

Буриад эмэгтэй дээлийн үүсэл гарлын тухай ахмадын аман сурвалжаас мөшгөн үзвэл сонин домогтой юм. Нэгэн эмгэн өвгөн хоёр охиноо гэрлүүлэхдээ маш сайхан дээл хувцас зэхэж өгөхөөр ярилцжээ. Иймд эмэгтэйчүүдийгээ айлд бэр болгох ёс заншил тогтоовол ямар байх бол гэж эмгэн бодож сууснаа, ямар ёслол гүйцэтгэх вэ? гэж өвгөнөөсөө лавлаж асуухад өвгөн: Эрчүүдийг харь айлд хүргэн болгоход нум саадгийг гэр орноос нь агсаж ёс төгөлдөр тэмдэглэхийн нэгэн адил эмэгтэйчүүдийг айлын бэр болгоход хийх ёслол бүр ч онцгой байх учиртай. Айлын бэр болох эмэгтэй хүнд хуримын ёслолын өмсгөл хувцас тусгайлж бэлтгэх нь чухал. Чи эмэгтэй хүний дээлийн үлгэр гаргаж хийх талаар бодож үзнэ үү гэхэд эмгэн зөвшөөрч, дээлийн үлгэр яаж зохиох, ямархуу хийц маягтай байх талаар ухаан сэдэж, эмэгтэй дээлийн үлгэр загварыг уран сэдэж олсон гэдэг аман домог бий. Тэр эмгэн өөрийн гарын алганы хэсгээс ухаалж дээлний үлгэр загварыг бүтээжээ. Хүний баруун гарын алганы хээний хэсгээр дээлний баруун ханцуйн хэсгийг харин зүүн гарын алганы хээний хэсгээрээ дээлийн зүүн ханцуйг тус тус гаргаж дээлийн үлгэр загварыг бүтээсэн ажээ. Гарын алган чигчий буюу богтос талын (гипотенар хэмээх) хэсгээр эмэгтэй дээлийн ар цээжний үлгэрийг сэджээ. Гарын алганы эрхий хурууг уг (тенар) гэж нэрлэх загвараар авгай дээлийн ханцуйн уг буюу мөр хэсгийн үлгэрийг авчээ. Гарын эрхий хурууны хоёр дахь (паланг) үеэр дээлний түнтгэр, бүдүүн ханцуйн загварыг бүтээв. Харин эрхий хурууны нэг дэх үе (паланг) хэмээх хэсгээр эрүү ханцуй буюу нарийн ханцуйг, мөн эрхий хурууны хумстай хэсгийн загвараар дээлний нударга турууны үлгэрийг хийсэн гэнэ. Ингэж ардын аман домогт эмэгтэй хүний дээлийн үлгэр загвар хэрхэн гарах болсон тухай өгүүлжээ. Буриад авгай дээл нь зах, энгэр, өр, өвөр, цээж, хормой зэрэг найман хэсгээс нийлэн бүтдэг. Уг дээлийн энгэрийг нэг нарийн эмжиж, гадаад, дотоод хормойн доод биеэр, хормойн байр биеэр хар буюу бараан өнгийн эдээр хөвөөлөн өргөн эмждэг. Эмэгтэй хүний дээлийн тохойг хоргой, торгоор өргөн эмжинэ. Эмэгтэй дээлийн цээж хормой хоёрын залгаагаар хуниас гарган оёдог. Дээлийн ар хуниас, мөрний хуниасыг гурван хос утсаар маш жигд хавж гаргана. Хуниасыг цэвэрхэн нямбай гаргаснаар дээлийн үзэмж, ур хийц ямар байгааг илэрхийлнэ. Дээлийн заханд нэг, энгэрт хоёр, суганд нэг товч хадна. Эмэгтэйчүүд дээлнээсээ бага зэрэг богино ууж өмсөх бөгөөд түүнийг төрийн өмсгөл гэж хүндэлнэ. Ууж нь ар, өвөр хоёр талдаа, өөрөөр хэлбэл, бүсэлхийгээрээ торгон эдээр хийсэн гоёлготой ажээ. Ууж нь хормойтой ба цээж гэж хоёр янз буй. Хормойтой уужийг эмэгтэйчүүд баяр ёслолын үеэр, цээж уужийг гэр зуур, хөдөлмөр хийхдээ өмсдөг. Ууж нь ар нурууны хуниаснаас доош задгай оноотой, энгэр шулуун байна. Уужны энгэр, ар оноог туузаар эмжинэ. Басган дээлийн бүслүүрээр татаахан (татаас) гэж нэрлэдэг улаан, шар, ногоон гурван өнгийн эд барьж оёсон байдаг. Самган (авгай) дээлийн энгэрийг, ганц нарийн эмжинэ. Гадаад, дотоод хормойн доод биеэр хар буюу бараан бөсөөр өргөн хөвөөлж оёно. Бэлэвсэн авгай бол улаан өнгийн туузыг цээж биеэрээ хэлтгий ороож бүсэлдэг ажээ. Буриад авгайн дээл нь татаахан, мөшгөөхөн, тууз зэрэг элементтэй. Самган дээлд татаахан зөвхөн урд энгэрийн бүслүүрт байдаг байхад басган дээлд ар, өвөр хоёр татаахан бий. Дээлийн захыг эргэн тойрон нарийн хөвөөлж эмждэг. Цээж уужийг оодон ууж гэж нэрлэх бөгөөд түүнийг хадам эцэг, эх, ахмад хүний дэргэд ёслолын хувцас болгон өмсөнө. Хормойтой ууж нь ар цээжний татаахнаас доош оноотой нь туузаар эмжсэн байдаг. Уужны энгэр, хормойд хөвөө, мөшгөө хийдэггүй ажээ. Татаахан залгасан хэсэгт хуниастай билээ. Авгай дээлийн ар хормой, цээж биеийг хямд зүйлээр харин урд хормойг торго магнагаар хийдэг байжээ. Уужны урт нь дээлийн уртаас хоёр хуруу богино, дээл, ууж хоёрыг гаднаас ажиглахад ялгагдана. Буриадын хувцас нь бусад монголчуудын хувцастай адилхан авч нарийн гоёл, эсгэц, хийц маягаар ялгаатай. Буриад эрэгтэйчүүдийн дээлний энгэр хурц омогтой, гурван эмжээртэй. Эмжээрийн дээд тал нь хөх буюу ногоон өнгөтэй. Үүнийг цагаалж гэдэг. Цагаалж эмжээрийн удаа нь хар хилэнгээр өргөн эмжинэ. Дараа нь түүний яг адил хэлбэрээр улаан эдээр эмжсэн байдаг. Эдгээр эмжээрийн дундуур хөндлөн, хол, хол гүйлгэн оёж, оёдлын хоорондох зайгаар зөөлөн эд хийж хэд, хэд хамарласан хөшилт гаргаж гоёл хийнэ. Дээл, тэрлэгний энгэрийн гутгаар оёлыг дээд, дунд, доод тэнгэр хэмээн тайлбарлах бөгөөд энэ нь эртний шүтлэг бишрэлийн ойлголтыг тусгасан ч байж болох. Дээлийн хормой, ханцуйн үзүүрийг хилэн буюу хар өнгийн өөр эдээр өргөн эмжинэ. Хижээл хүний нударга том, залуу хүнийх бага хоёр янз байв. Нударгыг хурганы арьс, ангийн үсээр хийж хоргой, торгомсгоор эмждэг. Эрэгтэй дээлийн захны ар нь өндөр, захны товч хадах хэсэг нь намхан. Буриад эрэгтэйчүүд хантааз хэрэглэнэ. Хантааз нь хоёр ташаандаа оноотой, өргөн эмжээртэй, хошмогтой, энгэр нь ердийн дээлийн маягтай юм. Буриад авгай гэзгээ хоёр хэсэг болгон, туйв хийж гоёдог. Үсний туйвыг хоёр шанаа хавьд хөндлөн хийнэ. Туйвны (нарийн мод) урт нь 15 см, өргөн нь 1 см орчим байна. Туйв нь их хэсэг, толгойн боолт (хар утас) зэрэг зүйлээс бүрдэнэ. Туйвны толгойд шүр, хув, алт, алтан шармал хийж гоёдог бөгөөд туйвны модон голыг үсээрээ цэвэрхэн ороон, боолт утсаар эгэлдрэглэн татаад, модон туйвыг ороогоод илүү гарсан гэзэгний үсийг гурваар сүлжин, үзүүрээс нь гоёл зүүлт зүүж чимнэ. Охидууд нь хоёр шанаандаа тус бүр хоёр, толгойн орой дээр нэг, ар шилэндээ гурав, бүгд найман салаа гэзэг сүлждэг ажээ. Буриад самган, басгадын баруун ташаанд хэт, ховол, зүүний гэр, шүдний чигчлүүр, харин зүүн талд хутга, чимхүүр зэргийг зүүдэг ажээ. Эрэгтэй хүний зүүн ташаанд хэт, бэл гинж зүүдэг. Авгайчууд чихэндээ цагираг, сүүжин, цэцэг, шилбэ ээмэг зүүнэ. Ээмгийг нарийн мөнгөн гинжээр холбож зүүнэ. Гартаа бөгж, бугуйндаа бөөрөнхий, хавтгай бугуйвч хийж гоёдог. Гэзгэндээ шүр, сувд алагласан мөнгөн даруулга хийнэ. Нүүрэндээ тохируулан энгэсэг тавьж гоодно. Буриадууд юүдэн ба шовгор оройт малгай өмсдөг. Шовгор оройт малгайн урд биеийг уртавтар, хойтохыг богиновтор хийх бөгөөд улирлын сэрүүнд малгайн өмнөх саравч талыг буулгах, дулаан үед сөхөх зэргээр өмсөнө. Малгайн оройн гуравны хоёр хувийг нь ширсэн байна. Энэ ширээс нь малгайн хэв загварыг алдагдуулахгүй. Малгайн оройд цацаг хадах бөгөөд цацаг нь дөрвөн зүг, найман зовхист намирна. Малгайг эргэн тойрон эмжин бөхөлдөг. Буриад нь бусад ястны нэг адил малын арьс шир элдэж, өнгө будаг оруулан хувцас хийнэ. Үхрийн шир, хонь, ямааны арьс зэргээр гутал хийнэ. Буриад гутал хөдсөн, булигаар, хилэн дэгтий зэрэг олон янз гутлын хушууг бөхөлж булигаараар тоног тавьдаг бөгөөд хөдсөн гутлын түрий нь хүн язахад унжиж унах учир түрийнд нь оосор хийж, өмдний тэлээнд бэхэлж уядаг ажээ. Гутлын оймсыг нэхий, эсгий, хөвөнтэй бас ноосон нэхмэлээр хийдэг. Буриадууд гутлын зулгийг сараг, хавчаарыг зулаг, улыг ирмэг гэж нэрлэдэг. Гутлын дотор улыг ахрын эсгийгээр хийнэ. Улны эсгийний захыг хайрч, өөг авч, малын элэг, наалтаар нааж, ойр ойрхон ширнэ. Зулагт улаан, ногоон өнгийн утас барьж оёод, зуузайн хэсэгт угалз тавина. Зуны улиралд булигаар, өвөлд арьс, нэхийгээр хийсэн гутал өмсөнө. Шир, арьс зэрэгт тусгайлан бэлдсэн хар модны холтосны уусмал түрхэж будаад хээ угалз тавин гутал хийдэг юм. Гутлын оймсыг тусгай ултай, улгүй хоёр янз хийнэ. Буриад хувцас нь бусад ястны нэгэн адил өөрийн өвөрмөц онцлог, хийц маягтай нарийн гоёл чимэгтэй, цаг улирал, ажил, хөдөлмөр, гэр ахуйн нөхцөлд тохирсон байна.

Бичсэн: designer

[Шууд холбоос]

2007-05-01 - Халх Хувцас
Ангилал: Монгол

Origo.mn

2006 оны 01-р сарын 11, 20:32

Эртний монгол дээл, тэрлэг нь хув (монгол) захтай байснаа түүхэн хөгжлийн явцад хувцсанд шинэ элемент нэмэгдэн боловсронгуй болж, монгол дээл тойруул захтай болсноо дараа нь дөрвөлжин маягийн захтай болжээ. Мөн задгай энгэртэй дээл, тэрлэг бас хэрэглэж байсан билээ. Эртний хув захтай дээл тэрлэгний загвар лам хувцсанд уламжлагдан үлдсэн нөгөө ердийн энгэр, задгай захтай дээл тэрлэгийн хийц загвар нь өнөөгийн ардын хувцсанд өвлөгдөн үлдсэн байна. Өнөөгийн хэрэглэж буй дах, дэгтий, хүрэм зэрэгт ч уламжлалт хувцасны хийц загвар, элемент өвлөгдөж ирсэн байна. Тухайлбал, хүрэмний энгэр, захны хийц нь эртний дээл, тэрлэгний загвар өвлөсөн, дэгтий иь годон ба хөмөн гутлын байдлыг хадгалсан, дархны ерөнхий хийц, эсгэх, оёх арга, товч шилбэний тоо зэрэг нь эртний задгай энгэртэй дээл тэрлэгний загвар хийцийг ямар нэг хэмжээгээр өвлөн үлдсэн байна. Монгол үндэсний дээл баруун гар тийшээ зөрөөн, сугандаа шилбэн товчтой, ар хормой яльгүй, урт, урд хормой бага байдаг. Монгол хув энгэртэй дээл тэрлэгийг хүмүүсийн байнгын хэрэгцээ гоо зүйн шаардлагаар хув заханд тойруул зэх залгаж хийдэг болсон бололтой. Тойруул зах нь нэг талаар гоёл болох бөгөөд уг хувцсанд нэг элемент нэмэгджээ. Үүнээс гадна энхрий хүүхдэд мөн авгай хүний дээлний загвар хийцтэй дээл, эсвэл буруу энгэртэй дээл өмсгөдөг ёс байв. Монгол дөрвөлжин энгэрт дээл, тэрлэг нь баруун тийш зөрөх энгэртэй, хүзүү хоолойд таарсан босоо захтай, сугандаа нэжгээд, энгэртээ хос товч, шилбэтэй юм. Монголчуудын түүхэн хөгжлийн явцад үүсэж, хэлбэршин тогтсон үндэсний хувцас нь тэднийг бусад угсаатнаас ялган таних гадаад нэг тэмдэг болдог. Халхчуудын хувцас нь нийтлэг шинж агуулахын хамт нутгийн өвөрмөц онцлогийг бас хадгалжээ. Халхчуудыг нутагласан газар аж ахуйгаа хөтлөх арга ажиллагааны болон, зан заншил, хэл аялгууны нь зарим онцлогийг харгалзан төв, баруун, зүүн, өмнөд халх хэмээн хувааж болно. Ингэж хуваахдаа тэдний нутгийн хилийг маш нарийн тогтооход хэцүү бөгөөд ерөнхийдөө монгол орны байгалийн бүс, бичил бүсийг энд бас харгалзан үзэж болно. Мөн ардуудын дэвсгэр нутаг нь худалдааны төвөөс хол, ойр байхаас хамаарч хувцас хийх эд, бөс нь янз янз байснаас гадна хөрш ард түмэнтэй хэрхэн харилцаж, ямар эд бараа авч, соёлын талаар тэдний нөлөө хэрхэн тусаж байсан зэрэг нь ч хувцсанд нь зохих ёсоор нөлөөлдөг байна. Манай говьчууд улс төр, соёлын төвөөсөө хол, хоорондын харилцаа холбоо сул байсан учир тэдний хувцас нь ялимгүй боловч бусдаасаа удаан өөрчлөгдөж байсан нь ажиглагддаг. Өмнөд нутгийн халхад хувьсгалаас өмнө эмэгтэй дээл хэрэглэж байсан гэх боловч одоо 60-70 настай ахмадаас сурвалжлахад, тэд өөрсдөө эмэгтэй дээл хэрэглэж яваагүй, харин тийм дээл хэрэглэж явсан ганц нэг хүний тухай сонссон гэж мэдээлж байна. Халхын төв нутагт гарсан, хувцасны шинэ загвар, хийц говьд нэлээд хожуу дэлгэрдэг байсан юм гэж настайчууд мэдээлдэг. Говьчууд байгалийн хатуу ширүүн нөхцөлд тохирох хувцсыг сонгож, арай илүү хэрэглэж байсан нь мэдээж юм. Говийн халуунд нимгэн, цайвар эдээр хийсэн элбэг тавиу тэрлэг өмсөнө. Мөн говьчуудын монгол гутал нь өргөн ултай, ээтэн бус хушуутай, малгай нь төлөв шовгор оройтой ажээ. Төв нутгийн халхчуудын авгай хувцасны өнгө тод, гоёл чимэг харьцангуй их, чамин хийцтэй, дээлний нударга цомбон, мөрний түнтгэрийн дээд хэсэг нь тал саран хэлбэртэй, доод сууринд өрөг ширээсэн хуниас гаргаж урласан онцлогтой юм. Ийм хийцтэй мөрний түнтгэр нь авгай хүний өмсгөл нэлээд гоё, чамин болсон, хожуу үеийн элемент юм. Халхчуудын малгайн хэвсэг нь сөхөх, буулгах буюу эсвэл байнга сөхөөтэй байхад зориулсан онцлог хийцтэй. Мөн гутал нь харьцангуй нарийн ултай, хушуу ээтэн юм. Халх авгай, баруун нутгийн халхчуудын авгай дээлний хийц маяг, загварыг бусад нутгийнхтай жишиж үзэхэд, мөрний тунтгэр нь хавчиг бөгөөд босоо бус хийцтэй. Дүрсэлж хэлбэл, нялх ботгомы бөх мэт хэлбэртэй юм. Авгай дээлийн мөрийг гол төлөв арьсаар хийдэг байжээ. Тэдний малгай нь хавтгай, дугуй оройтой байхаас гадна хэвсэгний омог нь ар шил рүүгээ тавиу (унжуу) байдгаар онцлог ажээ. Баруун нутгийн халхчуудын дээл, тэрлэг голдуу хөх, цэнхэр өнгөтэй. Мөн малгайн гадар ч бас хөх өнгөтэй, хурганы хар болон хөх арьсаар доторлоно. Энэ нутгийн халхуудын гутлын ул өргөн, хушуу банхгар байдаг нь орон нутгийн буюу бүс нутгийн хийцийн онцлог болно. Баруун нутгийн халхчуудын зарим хувцасны хийц, загварт зах залгаа хөрш нутагладаг ойрадуудын нөлөө туссан байна. Халх эмэгтэйчүүдийн хувцас. Монгол эмэгтэйчүүдийн хувцсанд авгай дээл, өмсгөл чухал байр эзэлнэ. Айлын эхнэр болох эмэгтэйн өмсгөл хувцсыг хүүхний эцэг, эх анх бэлтгэж өгдөг заншил уламжлагдсаар байжээ. Эцэг эх нь айлын бэр болох охиндоо арваас дээш зах хувцас хийж, түүнийгээ хуримын өдөр нь ёс төртэйгөөр бэлэглэдэг заншилтай. Монгол авгайн дээл, тэрлэгийг монгол хэлтгий энгэрт дээлний загварт тулгуурлан урласан авч бас ёслолын хувцасны өвөрмөц онцлог хадгалжээ. Халх,авгайн дээлний ханцуй нь гол төлөв хоргой бөгөөд туузлан алаглуулсан эрээн гоёлтой. Дээл нь ханцуйны уг буюу өөрөөр хэлбэл, мөрний залгааснаас дээш илүү гарсан дэрвэгэр мөртэй юм. Тэр дэрвэгэр мөрийг цардан дотор нь эсгий болон тэмээний ноос чихэж түмбийлгэдэг бөгөөд, түүнийг түнтгэр гэж нэрлэнэ. Энэхүү мөрний түнтгэр нь халх авгай дээлний нэг онцлог болно. Мөн дээлний хормойн баруун, зүүн доод талд хоёр оноо гаргаж, энгэр, хормойг тойруулан хэдэн үе эрээн туузаар эмжсэн гоёлготой юм. Авгайчуудын гоёлын дээл, тэрлэгийг гол төлөв тод улаан дэвсгэртэй ногоон, ягаан өнгийн навч цэцгэн хээтэй, саатай торгоор хийдэг ажээ. Дээлний энгэр, зах зэргийг хөх хоргойгоор дан өрген эмжиж, түүний дотуур мурий мөнгөн саагаар хошмог тавьж, давхар эмжээр гаргасан байна. Хормойг (дээлний) тойруулан хар дэвсгэртэй хоргойгоор хоёр хуруу илүү өргөн эмждэг. Дээл тэрлэгний ташааг хоргойгоор эмжин гоёж, эмжээрийн дотуур биеэр нь шар, ногоон мяндсан утсаар давхар эмжинэ. Мөн дээл, тэрлэгний түнтгэр мөрийг дээлний өнгөтэй ижил торгоор бүрж, мөрний хуниасыг нь дээлнийхээ зах талд нь гарган урладаг. Дээлний мөрийг бас дэрсэн нумаар дотроос нь тийрүүлэн түнтгэр болгох учир буй бөгөөд тийм дэрсэн нумтай мөрийг алхан хээтэй саа, солонгон тууз зэргээр гурав эмжин гсёдог байв. Дээлийн ханцуйн гадрыг улаан,өнгийн хас, хаан,бугуйвч, хатан сүйх навчин хзэтэй цэгаан хоргойгоор, харин ханцуйны дотоод талыг шар саа, луу хээтэй улаан торгоор хийж, нударгыг нь дотоод энгэр хийсэн бүсээр өнгөлж, хээ угалз бүхий цагаан хоргойгоор доторлон, нударганы омгийг хар торгоор эмжин, өнгө хоршиж гоёно. Дээл, тэрлэгний. товч шилбийг саагаар (саатай торгоор) хийж, энгэрт хос, зах, суга, ташаанд олон товч хадна. Эмэгтэй хүний дээлний энгэр дөрвөлжин бөгөөд эр хормой, дотоод хормойг нэг үргэлж эдээр эсгэж, энгэр, гадаад хормойг тусгай хийж залгадаг онцлогтой. Эхнэр дээлний түнтгэр мөр хийсэн эдээр буюу адил өнгийн эдээр эрүү ханцуйны хоёр хажуу биеийг хийдэг байсан. Мөн дээлний мөшгөөрийн дээд доод биеэр эмжин өнгөний хослол, хийц, гоёлын онцлогийг илэрхийлнэ. Авгай дээл, тэрлэгний энгэр, захыг хоёр өнгийн хоргойгоор өргөн, нарийн хоёр эмжиж, уг хоргой эмжээрийг хоёр хуруу өргөн хөх буюу хар эдээр тойруулан гоёод, дээд биеэр нь өнгийн тууз хадаж, хормойны оноог үзүүр сөөм хэмжээтэй гаргадаг зэрэг нь эмэгтэйчүүдийн дээлний хийц, гоёлд тогтсон зүйл байжээ. Мөн залуу эхнэрийн дээлийн нударга цомбогор, хижээл авгайнх талбиу байдаг онцлогтой. Эхнэр дээлийн нударга хийх эд нь цэнхэр, хөх, хэх цэнхэр үндсэн өнгөтэй. Залуу авгайн дээлийн нударганы дотор тал нь цэнхэр хөх байхад настай авгайчуудынх хөх цэнхэр байдаг нь хэвшсэн зүйл болно. Дээлийн нударганы хэлбэрийг цомбон туурай, дэлбэн туурай гэж хоёр ангилдаг бөгөөд цомбон нударгыг гоёлын болоод залуувтар хүмүүсийн хувцсанд хэрэглэнэ, Харин хижээл хүмүүсийн дээлэнд дэлбэн нударга хийнэ. Дээлний нударга нь хүндэтгэл, бэлгэдэл, гоёлын учир утгатай байхаас гадна гарыг хамгаалах үүрэгтэй. Дээл тэрлэгний ханцуйд үргэлж, эсвэл саланги хоёр янзын нударга хийдэг байв. Монголын эдийн соёлын нийтлэг шинж тэдний өмсөх, хэрэглэх хувцсанд тод тусгагдахын хамт бүс нутгийн өвөрмөц шинж ч илэрнэ. Тухайлбал халхын төв нутагт дээлийн нударганы омог хурц бөгөөд дэлбээ нударгыг ихэд эрхэмлэдэг байхад, боржогоны дээлийн нударга унаган туурай хэлбэртэй байжээ. Эдгээр нь халх нутгийн дотор ч эдийн соёлын элементийн зарим ялгаа байсныг илэрхийлж байна. Халхад хүний өмсөх хувцас таван омогтой байх ёстой гэж дээлийн энгэр захны омог, малгайн хэвсэгний омог, нударганы омог, оймсны харааны омгийг хурц хийдэг байснаараа онцлог юм. Эмэгтэйчүүдийн хувцасны нэг нь эхнэр дээлийн хамт өмсдөг ууж болно. Ууж нь ханцуйгүй, энгэр нь тууш задгай юм. Уужны урт, дээлийн урттай эн тэнцүү, оноо нь дээлийнхээс яльгүй богино. Ууж нь гоёлын, ажлын гэсэн хоёр янз байдаг. Мөн цээж ууж (богинохон), урт ууж (хормойтой) гэсэн хоёр янзын ууж хийж өмсдөг байв. Уужийг дээлнээс өөр өнгийн эдээр хийдэг бөгөөд зах, энгэрийг нь хоргойгоор өргөн эмждэг. Ууж нь гэрийн эзэгтэйн ёслол, хүндэтгэлийн өмсгөл юм. Дээр өгүүлснээс үзэхэд, халх эмэгтэйчүүдимн дээл, тэрлэг нь зах, энгэр, ханцуйн ар, өвөр, дотоод хормой, мөрний түнтгэр гэсэн үндсэн хэсгээс бүрддэг байжээ. Эмэгтэйчүүдийн дээл, тэрлэгийг ийнхүү төрөл бүрийн эдээр өнгө хослуулан хийж олон сонин хээ угалз гаргаж, гайхалтай сайхан тааруулан урлаж хийдэг байсан нь өнгө, хээ угалзны чуулган бүрдүүлдэг байжээ. Тэгэхдээ эмэгтэйчүүдийн дээлний өнгөний хослол, хээ гоёлол сэлт нь бүсгүй хүний намба төрх, нүүр царай, түүгээр үл барам, унах морины зүс, тохох эмээлийн өнгө гоёл зэрэгтэй зохицон нийцсэн маш нарийн ур ухааны бүтээл юм. Эрэгтэйчүүдийн хувцас. Эрэгтэйчүүдийн өдөр тутмын хувцасны гоёлго чимэг нь маш энгийн байв. Эрэгтэйчүүдийн дээлний зах болоод энгэрийн эмжээр нь дан, энгэр уужим тавиу, ханцуй өргөн, урт, ар хормой нь урд хормойноосоо тавиу, уртавтар дугуй хэлбэртэй байдаг. Ийм загвар хийцтэй дээл 19-р зууны үед түгээмэл байв. Монголчууд гадаад, дотоодын давхар дарлал, мөлжлөгт талхигдан эрх чөлөөгүй бөглүү, хоцрогдмол байсан боловч байгалийн эрс тэс улирлын нөхцөлд тохирсон хувцсаа хийж өмсөн, баяжуулан хөгжүүлсээр байжээ. Ардууд хонины элдсэн цагаан нэхий дээл, даавуу, даалимба, чисчүү, торгоор гадарласан хурган, ишгэн дээлийг голдуу өмсдөг байв. Эрэгтэйчүүдийн дээл, тэрлэг нь энгэр, зах, гадаад, дотоод хийгээд ар, өвөр хормой, ханцуй, товч, шилбэ зэргээс бүрдэнэ. Эрэгтэйчүүдийн дээл, тэрлэгний уламжлалт загвар, хийц нь нэгдүгээрт, янз бүрийн унаа, уналгаар зорчин явахад зохицон таарсан, хоёрдугаарт, өмсөх хувцас, унтаж амрахад хучлагын үүргииг давхар гүйцэтгэх, гуравдугаарт эрхэлсэн аж ахуйгаас авч боловсруулдаг түүхий эд, өөрөөр хэлбэл, хийх эдийн шинж чанар зэрэг онцлогийг тусгажээ. Хижээл эрэгтэйчүүдийн дээл, тэрлэгний хормой, ханцуй нь харьцангуй урт, энгэр захны омог нь даруу, тасамдан, товч шилбэ нь бадриун, цөөн тоотой байдаг. Харин залуу эрэгтэйчүүдийн дээлний зах, энгэрийн омог хурц, ханцуй, хормойны урт хүний чацанд тохирсон, товч, шилбэ, тасам хоёроос гурваар байдаг онцлогтой. Ер нь дээлийн хийц загвар нь өмсөх хүний биеийн галбир, чац үзэмжид тохирсон. Ардын хувцас нь улирлын байдалд тохирох үндсэн хоёр янз бөгөөд, урин цагт дан тэрлэг, давхар тэрлэг, чинээлэг этгээд хамба, илгэн дээл, нимгэн дээл, одончуу дээл өмсөх, мөн сэруун улиралд хөвөнтэй дээл, хурган дээл, сэгсүүргэн дээл, сармай нэхий, азарган нэхий дээл, ишгэн, ямаан, илбэнхэн, хярсан, чонон, туулай, аргаль, зээрийн арьсан дээл өмсөж, их хүйтэнд дээлийн гадуур ямаан дах, нохой, чоно, баавгайн арьсан дэх давхац өмсөнө. Эдгээр хувцасны дотроос хамгийн түгээмэл хэрэглэдэг нэхий, хурганы арьсан дээлийн талаар бага зэрэг дэлгэрүүлэн өгүүлье. Ардууд азарган нэхий дээлийг хамгийн дулаан хувцсанд тооцох бөгөөд түүний удаад нь азарган сэгсүүрэг, дараа нь намрын хонины үзүүр хэсэг, хурга, ишгэн дээл орно. Дээл хийдэг арьс, нэхийн дулаан хадгалах. дамжуулах чанарыг харгалзан тэдгээрээр улирал, улиралд тохирсон хувцас хийнэ. Нэхий дээлийн ар нуруунд хоёр хагас, өвөр энгэр, хормойд хоёр, дотоод энгэрт нэг, ханцуйд тус бүр нэжгээд нэхий ордог гэж ардууд тооцоолдог. Тэгэхлээр нас тогтсон 170 см чацтай эрэгтэй хүнд найман нэхийгээр дээл хийдэг байна. Нэхий дээл хийхэд нэхийний суга цавийг цойлдож, үс татаж, үс хөрс нийлүүлэн хийхэээс гадна хэрэв нэхий элбэг бол зоолон хийнэ. Хөрсийг аргалын утаагаар утаж хонгор шаргал өнгөтэй болгож, заримдаа дээр нь хээ угалз тавина. Хурганы арьс бол нэг дээлэнд гучаас гучин хоёр ширхэг орно. Хурганы арьсаар дээл хийхдзэ мөн цойлдон хөрс, үс, түүний өнгө зэргийг сайтар нийлүүлж хийдэг. Хөнгөнийг бодож ишгэн дээлийг настайчууд голдуу өмсөнө. Мөн хүүхэд эмэгтэйчүүд өмсөнө. Ишигний арьсаар дээл хийх арга, орц нь хурган дээлтэй адил юм. Оготор дээл. Эрэгтэйчүүд ан авлах, мал хариулах зэрэг голдуу явган явахад зориулсан хувцасны нэг бол ахар хормойт оготор дээл юм. Ан гөрөөний арьс, хонины нэхий (тарз) зэргийг цулгуйлж, утан, талхиад элдэж боловсруулаад туүгээрээ ахар хормойт дээл хийдэг. Оготор дээлэнд эмжээр бараг үгүй бөгөөд цөөн товч шилбэтэй, шулуун энгэртэй байдаг. Оготор дээл нь хийц хэлбэрээрээ эртний ойн иргэдийн дээлийн маягийг өвлөж үлдсэн гэлтэй юм, Ахар хормойт дээлийг ядуу хүмүүс голдуу өмсдөг байсан. Ядуучууд голдуу ан авлаж, явган их явдаг байв. Нийгмийн үйлдвэрлэх хүчний хөгжил, хүлмүүсийн соёлын ахиц өөрчлөлтийн дагуу оготор дээлийн хийц сайжирч, улам боловсон болсоор энгэр, зах, товч шилбэ нэмэгдэн, шууд задгай энгэр нь баруун гар тийш зөрдөг болж тоодгор дээл буй болжээ. Хүн унаа уналгаар зорчин явах үед тоодгор дээл зах энгэрээр салхи үлээж, дааруулан ая тав алдах болсноос уг дээлний шууд хагархай энгэрийг нь зөрүүлэн товчилдог, зах энгэр заамтай болгож өөрчилсөн байна. Мөн тоодгор дээлийн хормой маш ахар учир унаагаар явахад хөлийн өвдөг, шилбэ хамгаалж чаддаггүй байв. Иймд тоодгор дээлийн хормойг уртасгаж, урт дээл болгожээ. Нөгөө талаар нэхий дээл хийх эдийг хагас боловсруулдаг байснаа сүүлдээ бүрэн сайн боловсруулсан нь биед эвтэйхэн, зөөлөн дулаан болсон байна. Ийнхүү хувцас сайжирч хөгжих явцад давхац хувцас буй болжээ. Эрчүүдийн давхац хувцсанд хүрэм, хантааз, цув, хэвнэг, нөмрөг, дах, дэгтий зэргийг оруулж болно. Тоодгор буюу ахар хор мойт дээлийн загварт тулгуурлах хүрэм хантааз, хэвнэгийг хийсэн бололтой. Хэвнэг, Зун, намрын хүйтэн борооны үед болон сэрүүн цагт хээр гадаа явахдаа ахрын эсгийгээр хийсэн хэвнэгийг давхац болгон дээл дээр өмсөнө. Хэвнэг нь ахар хормойтой, шууд задгай энгэр, захтай, урт өргөн ханцуйтай, хэдхэн шилбэ уяатай баидаг. Эсгий хэвнэг нэг айлын хүн бүхэнд байх шаардлагагүй юм. Хэвнэг нь эсгийгээр хийсэн учир жингийн хувьд дээл, тэрлэгнээс харьцангуй хүнд, ажил хөдөлмөрт төвөгшөөлтэй бөгөөд зөвхөн хүйтэн, ус борооноос хамгаалах зорилготой давхац юм. Эрэгтэйчүүд хэвнэгийг өвлийн хувцасны гадуур өмсдөг. Монгол хэвгэгтэй адил төстэй хийцтэй хэвнэг киргиз, өмнөд алтайчууд, казах, синьцзяны зарим үндэстэн ястанд их дэлгэрчээ. Заримдаа малчид, анчин, гөрөөчид бороо цастай үед хонь, ямааны уринд өгсөн арьсыг урд хоёр годоор нь холбон нөмөрч, давхац нөмрөг болгон хэрэглэдэг байжээ. Ийм арьсан давхцын үсийг нь гадагш харуулан нөмөрнө. Энэ нь бороо, цасны ус арьсны үсний ширхэг даган урсахад зохицолдуулсан хэрэг юм. Хэвнэг, давхац нөмрөг нь хожим үед баяр ёслолын өмсгөл буй болох үндэс суурь болсон байна. Тухайлбал хүрэм, хантааз зэрэг нь угтаа давхац хувцаснаас үүсжээ. Тийм учраас хүрэм, хантааз эдүгээ ч давхац, гоёлын давхар үүрэгтэй хэрэглэсэзр байна. Харин оготор дээл, тоодгор дээл, эсгий хэвнэг нь эдүгээ бараг орхигдон мартагджээ. Хүрэм нь дээл, тэрлэгний гадуур давхацлах зориулалттай бөгөөд дээлний нударганы залгаад хүрсэн урт өргөн ханцуйтай, энгэр нь баруун тийш зөрсөн, зах нь өндөр, хормой нь бүснээс ялимгүй өнгөрөм урт, хоёр ташаандаа үзүүр сөөм оноотой байдаг байна. Хүрэмний зах, энгэр, хормойн байр тэргүүтэн нь дан эмжээртэй, зангидсан сампин товчтой юм. Хүрмийг давхар бөсөөр буюу хөвөнтэй хийж болно. Бас хүрмийг янз бүрийн үслэгээр доторлосон ч буй. Хантааз нь цээж хувцасны нэг төрөл, эрэгтэйчүүдийн баяр ёслолын өмсгөл болсоор ирэв. Ердийн хантааз нь задгай шууд энгэртэй, дугуй захтай дан эмжээртэй, оноогүй бөгөөд ханцуйг нь хүрэн ба хар цэмбэзр хийсэн байх нь элбэг. Иймэрхүү хантааз нь ердийн хүрэмтэй төстэй авч ханцуйгүй байдгаараа өвөрмөц юм. Хантаазыг гоёлын ба энгийн гэж хоёр ангилна. Эрэгтэйчүүдийн баяр ёслол, гоёлын хантааз бүр өвөрмөц чимэг гоёлтой. Гоёлын хантаазны захны болоод энгэрийн омог хурц, бага энгэр, дагал энгэр гэсэн хоёр энгэртэй, онооны дээд талд есөн нүхт өлзий, захны ар шил, энгэрийн эгц дээд голд бүтэн өлзий, хормойны ар, өвөр, оноо хоёр хажуу, ташаандаа бүтэн, хагас өлзий хэсгээр гоёосон байдаг. Тэдгээр өлзийг хооронд нь мөн өлзий утсан хошмогоор холбон эмжсэн байна. Хантаазны зах, мөрийн эмжээрийн дотор биеэр хос хошмог тавьж гоёсон байдаг. Хэрэв хантаазыг өлзий хээгүй урлавал энгэр, өвөр оноо, хормойны хажуу байр зэрэгт хос, заханд дан товч хадаж хийдэг байна. Ийм хантаазыг энгийн хантааз гэнэ. Хүмүүсийн давхац хувцасны доторх хамгийн нийтлэг зүйл нь дах, цув юм. Дах нь өвлийн хүйтэнд хүн алс хол юманд явахдаа өмсдөг дулаалгын зориулалттай давхац юм. Дахыг өвлийн сэрх, аргаль, янгир болон нохой, чонын арьс зэрэг ноолуурлаг болон үслэг арьсаар хийнэ. Даханд зургаагаас найман арьс ордог бөгөөд дахны үсийг гадагш харуулж хийнэ. Дахыг нэвтгэлзэх, хөвөрдөх, хөших зэрэг оёдлоор оёно. Дахны энгэр нь тууш задгай, ар хормойны чанх голд оноотой, дахны энэ хийц нь дээлийн гадуур нөмрөх болон морь унаан дээр өмсөж явахад тохирсон аж. Дахны энгэр зөрөхгүй, зах өндөр, хормой урт, тавиу, ханцуй урт, өргөн байдаг. Дахны хормой, захны ирмэгийг дагуулан хар бөсөөр өргөн тасамдана. Дах нь зах, хойд, урд хормой, хоёр ханцуй гэсэн үндсэн хэсгээс бүрдэнэ. Дахны хийц, загвар нь эртний хүмүүсийн өмсөж байсан тууш задгай энгэртэй дээлний загварыг өвлөсөн байна. Бүс нь үндсэн хоёр зориулалттай. Нэгдүгээр үүрэг нь урт хормойтой хувцсыг хумин эвсээрхэн, дулаахэн болгох явдал юм. Нөгөө үүрэг нь хүн алив хэрэгцээтэй хутга, хавтага, байлдааны болоод ангийн сүх, сумны саадаг, агсарга зэргийг биедээ байнга авч явах зориулалттай юм. Өөрөөр хэлбэл, өөрийн биед байнга авч явах шаардлагатай эд зүйлийг бүсэндээ өлгөх, хавчуулах, зүүх зэргээр хадгалан явдаг байна, Монгол хүний бүс ч энэ хоёр үүргийг гүйцэтгэсээр иржээ. Даавуу бүсийг хэдэн янз бүсэлнэ. Бүсийг мөн гол дундуураар нь араас нь биеэ ороож бүслэх нь нийт халхад дэлгэрсэн ажээ. Бүсийг ороож бүслэхдээ, голоор нь хоёр хувааж, биеийнхээ урд талаас эхэлж, ар тийш ороож, өмнөө бүсний үзүүрийг зөрүүлэн гогцоолдон чангалаад хоёр үзүүрийг хоёр ташаанд унжуулж хавчуулна. Энэ нь бүс алдуурахгүй, нөгөөтэйгүүр гоё харагддаг гэнэ. Үүнийг буриад бүслэлт гэнэ. Бүсний дундуураас нь биеэ ороож бүслээд хоёр үзүүрт нь гогцоо гаргаж түүнийг хоёр ташаандаа нэг барим хэмжээний унжуулж, бүслэхийг үзэмчин бүслэлт гэнэ. Бүс нь бас гоёл болох учир өмнөх, хувцасны өнгөнөөс шалтгаалан бүсний өнгө янз бүр байна. Даавуу бүсний үзүүрийг сэмлэж гоёлго болгон цэцэг гаргах учир ч бий. Бүс хэрэглэх нь нүүдэлчин монголчуудын хувьд маш эртний уламжлалтай. Урт хормойтой дээлтэй, үргэлж морь унаагаар зорчин явдаг тэдэнд бүс нэн чухал шаардлагатай байсан нь мэдээж юм. Бүсийг дотор нь гоёлынх, ажлынх гэж ялгахын зэрэгцээ бас эмэгтэйчүүдийнх, эрэгтэйчүүдийнх, хүүхдийнх гэж ангилж болно. Монголчууд сур элдэн боловсруулаад, алт, мөнгө зэрэг өнгөлөг металлаар товруу хийж гоёон, гархи хийж бүсэлдэг явдал саяхан хүртэп байв. Тэд тийм суран бүсийг хийхдээ, адуу, үхрийн арьсыг элдэж 3-4 хуруу өргөн зүсэн. давхар, дан суран бүс үйлдэнэ. Давхар суран бүсний дотор талыг нь дутуу элдсэн ширээр хийж, сайн боловсруулсан гадна талын сур дээр нь товрууг тогтооно. Бүсгүйчүүд бүс бүсэлдэггүй байсан учир эмэгтэйчүүдийг «бүсгүйчүүд» гэж нэрлэдэг болжээ. Дээлийн бүс бүслэх, тайлах зэрэгтэй холбогдсон ардын зан заншилтай. Дээлний бөс бүс 2,5-4,5 м байхад хүрэлцээтэй гэж үзнэ. Бүсийг бүслэхдээ ямагт нар зөв нэг эргүүлэн үзүүрийг нь баруун ташаандаа хавчуулна. Монгол хүн бүс дээр огт гишгэхгүй, дээгүүр нь алхах ч ёсгүй. Шөнө унтахдаа бүсээ тайлж, аман хүзүү зангиагаар зангидаж, орны дэрний дээд хавьд тавьдаг заншилтай. Бүсийг алив задгай таранхайг бэхлэн батжуулж, салсан сарнисныг эвлүүлж, бүтээх утга агуулдаг гэдэг болохоор монголчууд бүтэх төрийн бүс хэмээн эрхэмлэнэ. Мөн хүн бүсээ өөр хүнтэй солихгүй, харин хар элгийн хүнтэй анд бололцох, хүж барилдах ёс гүйцэтгэх үед бие биеэ итгэж буйн тэмдэг болгон бүсээ солин бүсэлдэг заншил байсан нь эртнээс уламжлагдсан зүйл байна. Монголчууд бүсээ зангидахыг цээрлэнэ. Хэрэв бүс зангирвал тэр чигээр нь гурав хонуулаад, хамгийн ахмад хүнд очин миний бүсний зангиа тайлна уу гэж хүсдэг. Ахмад хүн уг эзнээс юу олсон, үзсэнийг асуухад, бүс зангирсан хүн гурав хоногийн хугацаанд юу үзсэн, олсноо хэлдэг ёстой. Мөн ахмад хүн эхлээд тэр хүний үзсэн, олсон зүйлийн аль бэлэгтэйг тайлбарлаж, уул зангирсан бүсийг тайлдаг байжээ. Цамц нь монголчуудын дотуур хувцасны нэг. Цамцыг ерөнхийдөө нэг загвараар бүтээдэг боловч ханцуйн урт, өргөн мөн хормойн өргөн, урт, захны өндөр, нам зэргээр ялгаатай. Цамцны хоёр ташаанд ташаа оруулах, хормойг шууд ба шувтан хийх зэрэг эсгэх, өөр өөр арга буй. Цамц нь ташуу энгэртэй, шулуун энгэртэй, энгэргүй, өндөр захтай, нам захтай, дөрвөлжин энгэртэй, ташаандаа оноотой, оноогүй зэрэг олон янз байдаг. Цамцны зах ханцуйны үзүүрийг давхар, энгэрийн байрыг хажаастай хийдэг явдал нэлээд байв. Цамцны энгэр шууд хагархай бол товчлох товчтой, харин хэлтгий энгэртэй нь бол гогцоо уях шилбэтэй, товчтой хоёр янз байдаг. Цамц нь гадуур хувцастай харьцуулахад нэлээд сүүлд үүсжээ. Цамц нь хэвтээ хув захтай, босоо залгаа захтай хоёр янз юм. Хув зах нэлээд эртнийх, харин босоо захтай болсон нь сүүл үеийнх гэж үздэг. Цамцны мөрийг халхгар, бариу хоёр янз хийнэ. Монгол цамцны эсгэх онцлог гэвэл, хийх бөс даавуугаа давхарлан бөгтөрч, суга, энгэр, зах эсгэж, ханцуйн үзүүр залган хийдгээрээ бусад ястан угсаатнаас ялгагдах онцлогтой. Малгай нь монголчуудын эдийн соёлын нийтлэг шин жийг бусад ард түмэнтэй харьцуулахад, нэлээд тодорхой харуулахын хамт, монгол ястангуудын хоорондын ялгааг ч мэдэгдэхүйц илтгэдэг байна. Өөрөөр хэлбэл, үндэстэн, ястны соёлын өвөрмөц байдлыг илэрхийлэх, шинжилгээний хэрэглэгдэхүүн юм. Монгол малгай нь байгаль цаг уурын нөхцөл, амьдралын үндсэн сурвалж болсон мал аж ахуйн онцлогийг тусгасан хувцасны нэг юм. Малгайг эрэгтэйчүүдийнх, эмэгтэйчүүдийнх, хүүхдийнх, мөн ердийн, гоёлын гэхчлэн ангилж болно. Монгол малгай нь унаа унаагаар зорчих үед салхи, шуурга, хүйтэн агаар, нарны халуун зэргээс толгойг хамгаалахад тохиромжтой. Салхинаас хүний нүүр хамгаалах зориулалттай хэвсэг, чих, шанааг даарахаас сэргийлэх бүчлүүр, буулгавчтай байдаг. Монгол малгай нь хүн, морь унаагаар зорчих үед салхины хүч бууруулахаар гозгор, бөмбөгөр оройтой байдгаараа өвөрмөц онцлогтой. Үүнээс гадна ямар хийц, загвартай, малгай өмсөх нь хүмүүс гэзэг үсээ самнах, гоёх зэрэгтэй холбогдож, сонирхол, хүсэл нь өөр байж болох авч бүхэлдээ хамгийн нийтлэг малгай бол лоовууз юм. Лоовууз нь манай малчин ардын эдийн соёлын хэрэгцээ шаардлагын онцлогийг илтгэсэн, тэд хүйтэн сэрүүний улиралд ямар хийц, загвартай малгай хэрэглэх шаардлагатайг төлөөлүүлэн үзэж болохуйц байна. Лоовууз нь хийхэд хялбар, хэрэглэхэд тохиромжтой. Өөрөөр хэлбэл, мон гол малгайн дотроос хамгийн сонгомол нь лоовууз болж байна. Лоовууз нь гадар, дотор, үс, эмжээр зэргээс бүрдэл болдог. Лоовуузанд үнэг, хурга, булга зэргийн үсээр дулаалга хийж гоёон урласан байдаг. Лоовуузны гадна өнгийг хүний нүүр царай, өмсөх хувцасны өнгөтэй, өнгө зохицуулан, хээтэй, хээгүй торгоор гадарлаж, их өнгөд зохицуулан торго, хоргойгоор дан, давхар эмжиж, шүдэнзний булан, дан, давхар өлзий зэргийг ар голд нь зээглэн давхарлаж гаргасан байдаг. Тоорцог нь бөмбөгөр оройтой нэгэн зүйлийн малгай. Түүнийг улирлын буюу өвлийнх, зуных, мөн зориулалтаар нь гоёлынх, өдөр тутмынх гэж ангилж болно. Тоорцог хийхэд хэрэглэх эд материал, өмсөх хүний сонирхол, оёдолчны ур чадвараас болоод түүний хийц, загвар нь өөр өөр байдаг. Монгол тоорцог нь бэлэг дэмбэрэл, тодорхой утга санаа агуулсан 4-6 талтай, бүчтэй, орой дээрээ сампинтай, сампингаас унжих торгон утсан залаа бүхий байна. Талуудын ирмэг уулзваруудыг хоргойгоор давхар даран өнгө зохицуулан хошоолж, алтан саагаар давхар эмжихээс гадна зарим гоёлд өмсөх тоорцогт өнгө хосолсон торгон утсаар шудэнзний булан, хаж, бугуйвч, эвэр угалз, цэцгэн хээ зэргийг зүү ороох, хатгах, шаглах аргаар оёж гоёсон байдаг. Хилэн малгай нь монгол эрэгтэй, эмэгтэй хүний зуны гоёлын малгай билээ. Тэнгэр өөд тэмүүлсэн, цэнгэн мандахыг бэлэгшээсэн шовгор оройтой. Нарны цацрагийг төлөөлсөн 32 ширээстэй, орой дээрээ бат бэхийн бэлгэдэл улаан өнгийн гогцоо бүхий сампинтай, ар талдаа гогцоо гарган өлзий зангидсан улаан залаатай, хэвсэг цохтой байдаг. Эрэгтэй хүний хилэн малгай нь эмэгтэйнхийг бодвол гоёлол нь бага, цох хэвсэг нь дэрвэгэр, дугуй хүрээтэй, малгайн гадар өнгөтэй зохицуулан, голдуу хөх өнгөөр эвэр угалзыг зүү ороож урласан, намхан оройтой байна. Эмэгтэйчүүдийн хилэн малгайн шовгор оройг дагуулан дөрвөн тал хамар, эвэр угалз бүхий мөнгөн чимэгтэй ба цох хэвсгийг хар хилэнгээр бүрж, урагш харсан хэсэгт нь мөнгөөр үлэмж гоё урласан норов эрдэнийг хадаж, хэвсгийн дотогш хандсан хэсэгт ханан хээ, усан сүлжээ, алх салаавчлан шаглаж оёдог. Малгайн ард улаан торгон залаа дээр өлзий, ланз, луун, үүлэн хээг алтан утсаар урласан байдаг нь уг малгайн гоёмсог нэг онцлогийг харуулна. Чихэвч. Эрэгтэйчүүд, эмэгтэйчүүд сэрүүний улиралд хүйтнээс чих хамгаалах зорилгоор чихэвч хэрэглэдэг. Чихэвчийг хүний чихний хэлбэрийг дуурайлган хийсэн бөгөөд дотогш харах хэсгий нь зөөлөн дулаан үсээр (хэрэмний) доторлож, гадна талыг нь ширэх, хатгах аргаар гоёхоос гадна, бүр гоё хийсэн чихэвч нь алтан саа, хоргой торгоор дан, давхар өнгө хослуулан эмжиж, голд нь хамар, эвэр угалзуудыг хатгаж, шаглан урласан нь үлэмж үзэмжтэй билээ. Бидний өгүүлсэн эдгээр малгайг дотор нь улирлынх (лоовууз), гоёлынх (хилэн) гэж хоёр янз ялган хэлэлцэж болохоос гадна бас чихэвчтэй, чихэвчгүй хэмээн хувааж болно. Монгол малгай нь өөдөө дэрвэгэр, шовгор оройтой байдаг нь монгол хүний нүүр царайны төрх, байдалд гоо сайхныг тохируулах эрэл, оролдлого хийж байсантай холбоотой Нийгмийн хөгжлийн явц, гоо сайхны эрэлт хэрэгцээний дагуу монгол малгайн төрөл хэлбэр баяжин хөгжсөөр иржээ. XIII-XIV зууны үеийн монголд эмэгтэйчүүд нь нөхөрт гарсны дараа богтого гэдэг өвөрмөц өндөр малгай өмсдөг байжээ. Богтогоны өндөр нь нэг тохой буюу 30-40 см орчим, хэлбэр нь дундуураа нарийсаж дээш доош өргөсгөсөн яндан мэт, доод тал нь үстэй, толгой багтахаар бүдүүн, дээд тал нь дөрвөлжин ажээ, Богтогоны хажуу хавиргыг олон нарийн савхан мод, алт, мөнгөн утас хэрэглэж хийгээд, гадуур нь торго, хилэн, даавуу зэргээр бүрдэг байжээ. Богтогоны оройд тохой илүү өндөр хулс, тогос, шаазгай зэрэг шувууны өд хатган, эрдэнийн чулуу сэлтээр чимдэг байжээ. Бүсгүйчүүд үсээ тусгай маягаар янзлан засаж самнаад, богтогоны дотор багтаан, эрүүний доогуур чанга бүчилж тогтоодог байжээ... Олон монгол эмэгтэйчүүд хамт яваа нь дуулга өмсөж, жад агссан цэргүүд шиг харагдаж байлаа гэж тэр үед монголд ирсэн жуулчин тэмдэглэсэн байна. Богтого малгай нь нэлээд дээд яэгууртны гэрийн эзэгтэйг илэрхийлэх тэмдэг болж байсан бололтой юм. Ахмадын аман сурвалж мэдээ сэлтээс үзэхэд, богтого гэж дуулсаан. Өмсөж хэрэглэж явсангүй, өмссөн хэрэглэсэн хүнийг ч үзээгүй гэнэ. Тэгэхээр богтого нь хожим тэр болгон хэрэглэдэг өмсгөл болтлоо дэлгэрч чадаагүй мэт. Харин годон малгай, шилэвч, нүдэн ширээстэй залаат малгай, таг малгай зэрэг нь эртнээс нааш уламжлагдан ирсэн байна. Эдгээр малгай нь хийхэд энгийн, өмсөхөд авсаархан юм. Хавтгай оройтой, дугуй ширээстзй, бүч шилбэ хоёр тэнцүү малгайг таг малгай гэдэг Ханан нүдэн ширээстэй орой нь .дөрвөн хэсгээс бүрддэг. Шилний чанх ар биед хос бүчтэй, эрүүвчлэх сагалдаргатай, сөхөх бүстэй, хэвсэгтэй малгайг бялзуухай малгай гэнэ Орой дээрээ сэрээ даруулга угалз бүхий хоёр чихэвч, шил, саравчтай нэгэн зүйлийн малгайг бадам малгай гэж нэрлэж байжээ Хэвсэг нь байнга сөхөөстэй, ардаа оноо бүхий, оройдоо хавчаар, эмжээртэй малгайг аман хүзүү эргүүлэг малгай гэж хэлнэ Зургаан талаас бүрддэг, ширээс бүхий найман оройтой, ахар саравчтай, саагаар оёсон угалз гоёлтой, хэвсэгтэй малгайг бүнхэр оройт гэж хэлдэг. Монгол малгайг загвараар нь сээтэн чихт, мөөмөн оройт, хийсэн эдээр нь хурган, ишгэн, үнэгэн, булган, халиун малгай, бусад эд юмстай төстэй байдлаар иь бялзуухай, таг, годон, бадам гэхчлэн нэрлэдэг байжээ. Монгол хувцасны үндсэн элементийн дотроос малгайн төрөл, нэр хамгийн олон байна. Нэг төрлийн малгай хүртэл нутаг, бүс нутгийн дотор хийц, загаар, нэр төрлөөр ялгаатай байгаа нь орон нутгийн ард түмний эдийн соёлын хөгжил, хувьсал, өөрчлөлт түүхэн замналтай холбоотой юм. Монголын төв, баруун, өмнөд, зүүн хэсгийн ардуудын эдийн соёл өвөрмөц ялгаатайгаар зогсохгүй, тэдгээр нутгийн доторх бүс нутагт хүртэл ямар нэгэн ялгаа байгаа нь тэдний малгайны хэлбэр, хийц, нэр төрлөөс харагдаж байна. Гутал. Гутлын анхны загвар нь үлэмж энгийн байсан бөгөөд зүсэм арьс ширийг хүн хөлдөө тааруулан, зөвхөн хөлийн ул хамгаалахад зориулж, улавчин гутал хийдэг байжээ. Ийм гутлыг хөлийн шагайн хавьд үдээр зэргээр хэрж товчилдог байсан аж. Хамгийн эртний гутал бол гур гөрөөс мэтийн амьтны годоор үйлдсэн годон гутал байсан гэж X. Пэрлээ агсан бичсэн байна Эртний хүмүүсийн эдэлж байсан годон гутал, оймсон бойтог, хөмөн гутал зэргийн нэр, зарим гутал нь ч өнөө хэр уламжлагдан иржээ. Тухайлбал, оймсон бойтог, хөмөн гутлыг саяхан болтол монголчууд хийж өмссөөр байв. Оймсон бойтог, хөмөн гутал зэргийг хийх, бүтээх арга, эсгзх, оёх ажиллагаа нь нэлээд эртний хүмүүсийн урлах ухааныг өвлөсөн гэж хэлж болно. Эсгий бойтог нь явган явахад зориулсан, хөнгөн авсаар, хийц, загвар нь энгийн бөгөөд ширээр уллаж бөхлөн үдсэн байна. Бойтгийг ахар, уртын эсгийгээр эсгэж оёж, шидэж хийх, эсвэл хонины ноос зулж, оймсон бойтог хэлбэн хийх үндсэн хоёр арга байв. Эсгий бойтгоос гадна амьтны арьсаар хөмөн гутал хийнэ. Хөмөн гутал нь зулаг, түрий үргэлж, баруун зүүн хоёр тал хэсэг, ул, ширмэл зуузай зэргээс бүрдэл болдог. Хөмөөр гутал хийхэд хүний хөлийн шагайны урд талд тунхан, цүлхэн гардаг учраас тэр хэсэгт танаас гарган хийдэг. Хөмөн гутлын боомны танаас нь хожим явсаар гутлын түрий, зуяаг гэж хоёр хэсэг болгон эсгэхэд хүргзсэн байна. Хөмөн гутлын хушуу ээтэн бус, ул өргөн, улны өсгий тавиу байдаг. Нийгмийн хөгжлийн явц, шаардлагын дагуу анх амьтны годыг хагас боловсруулан хөлдөө углаж, улавчин гутлыг хөлдөө үдэж явснаа, хөмөн гуталтай болжээ. Хөмөн гутал нь хийц, загвар боловсронгуй болсоор түрий, зулаг, ул, зуузай, хавчаар зэргээс бүрдсэн эдүгээгийн монгол гутал үүсэж гарахад хүргэсэн байна. Мөн мал аж ахуйн ашиг шим боловсруулах хүний арга ухаан улам хөгжиж, хөдсөн оймс, эсгий, ширэн бойтог, торгон бойвь (бойвого), торгон шаахайвч зэргийг урлан хэрэглэдэг болсон байна. Монгол гутал урлах эд зүйл гэвэл, цулгуулсан, элдсэн, будсан арьс, шир юм. Эдгээрээс хамгийн шалгарсан эдлэхэд бөх, хэрэглэхэд хөнгөн авсаар, хөлд тохиромжтой, практик ач холбогдолтой нь үхрийн шир, хөм юм. Гутал хийхэд тохирсон, зориулсан бөхөлгөө, оёх өөрййн арга барил байдаг. Монгол гутлын хээ угалз нь ургамал, цэцэг, амьтны элдэв дүрстэй байдаг билээ. Монгол гутлыг хэлбэр, загвараар нь урт, богино түрийтэй, хатуу, зөөлөн зуузайтай, өргөн, нарийн, зузаан, нимгэн ултай, ээтэн мохоо, хурц, бүдүүн хушуутай гэж ялган авч үзэж болно. Монгол гутал нь хөлд углах оймсон гутлаас мохоо хушуутай хөмөн гутал, түүнээс ээтэн хушуутай монгол гутал болтол хэлбэр загвар нь өөрчлөгдөн ирсэн байна, Монгол орны цаг уурын нөхцөлд улам зохицуулах гэсэн оролдлого, аж ахуйгаас гарах түүхий эдийг боловсруулах арга ухааны ахиц, ардын оюуны хөгжлийн төвшингийн өсөлтийн үр дүн юм, Өнөө үеийн монгол гутал нь хэрэгцээний, гоёлын гэсэн үндсэн хоёр зориулалттай юм. Монгол гутал нь ширмэл эсгий ул, ширмэл зуузай, түрий, зулаг, хавчаар зэргээс бүрдэж, хүний хөлд эвтэй, унаа уналгаар явах, эмээл тохошны дөрөө дөрөөлөхөд тохиромжтой хэлбэрийг олсон байна. Гоёлын зориулалтын гутал хийх арга, орох багаж, материал зэргийн заримаас товч өгүүлье. Монгол гутал хийхэд, булигаар, арьс, сарьс, нэжгээд метр даалимба, цагаан ямбуу, уллах хөх шир, эсгий, утас, хулс, цавуу, хээ угэлзны нүх нүдээр цухуйлгах өнгийн сарьс, торго зэрэг ордог юм. Гутал эсгэх, оёх багажны зүйл гэвэл, угалз оёх нарийн зүүнүүд, гол хавчаар оёх мухар үзүүртэй зүү, угалз цоолох хутга, нимгэлэх, өөлөх хутга, ул түрий, хавчаар, угалзны Шивүүр, шөвөг, хуруувч, хулс цуулах багаж, зүү, тэвнэ татах бахь зэрэг зүйл зайлшгүй шаардлагатай юм. Мөн хэмжээ тавих, тэмдэглэх өнгийн харандаа, түрийний доод шивүүр хийгээд бүх хээний оёдол тэмдэглэх, хос оёдолтой хээний цооллого (нүх) хэмжих, түүний дотор талаар оёх дан оёдлын хэмжээг тэмдэглэх, хээний гадагш төвийлтийн өндөр намыг жигдрүүлэх, хүүхэн сарьсны хэмжээг хэмжих утсан хэмжүүр буй., . Гутлыг гоёлж засах туслах багаж гэвэл, түрийний савхи хөөх, эмжээр өөлөх, хээ хөөх, хамар гаргах зэрэгт зориулсан багажууд байдаг. Гутлын эд зүйл наах, бөхлөхөд хар цавуу (хурганы арьс чанаж хийх) гурил цавуу (жонхуу) хэрэглэдэг. Гутал оёх утас гэвэл, нийтгэсэн мяндсан утас, шөрмөс, гутлын зулаг, хушуу бөхлөх дөрвөөр нийтгэсэн ердийн утас, угалз оёх дан утас зэргийг тусгайлан бэлтгэж хэрэглэнэ. Гутлын ул, түрийний хэв тус тус тохирсон хэмжээтэй бөгөөд, тэдгээрийг төмрөөр үйлдсэн байдаг. Хатаасан хавтгай хушин дээр гутлын зулаг, шагай, боом зэрэгт тавих бүх угалз хээний хэвийг сийлж урласан байдаг юм. Хээг угалз гаргах арга гэхэд, хээ сийлбэрлзсэн мо-дон хэв дээрээ булигаараа норгож, цавуудан хэвлэж, угалз хөөх багажаар хөөж, хөөсний ормоор нь эмхэрдэж, цавуудсан утас хийж, наадаг байна. Дараа нь хэв дарсан угалзаа хуулан аваад, гутлын булигаараа хатааж, хээ бүрийн хоорондох нүхийг ухаж, цонхон нүдээр нь өнгийн сарьс цухуйлган хийж бэлдэнэ. Тэгээд гутлын шагай, зулаг, боом зэрэгт гаргасан угалзаа шаглан оёдог. Үүний дараа зөөлөн бөсөөр гутлын бүх хэсгийг доторлож, гутал хийх эд ангийг цөм бэлэн болгодог байна. Монгол гутал, дөрөв, наймаас гучин хоёр угалз бүхий байдаг. Гар урчууд урд шагай, зулаг дээр нь дөрөв, арван хоёр угалзтай маш гоёмсог загвартай булигаар гутал хийх арга туршлагатай байсан бөгөөд мөн улирлын байдалд тохирсон авсаархан хөнгөн гутал ч хийдэг байв. Ийм гуталд зүү ороож мөн сүлжмэл утсаар эвэр угалз, өлзий хээ гарган чимэглэдэг аж. Гутлын ул, зуузай хийхэд мөн нарийн арга, ур дүй шаардагдана. Төмөр хэв, улан дээр цагаан ямбуу (нарийхан цуулсан) жонхуудаж, хэвийн дээд зах биезр арван гурав дахин давхарлан нааж, улны дундаас хойш хоёр давхарлан мөн эдээ зузаалан нааж бэлтгэнэ. Улны хүрээний дотор гарах хэмжээгээр эсгий эсгэж хийгээд, нөгөө улны хүрээ, эсгий ул, өнгө эд гурвыг нийлүүлэн ширж гутлын ул хийдэг байна. Гутлыг оёхдоо, урьдаар бэлтгэсэн дээрх хэсгуүдийг нарийн дарааллын дагуу нийлүүлзн оёдог, Үүнд: эхлээд түрий эмжиж, түрий зулагаа залгаад, хавчаар барьж хос түрий, зулагаа битүүлэн, зуузайлаад энэхүү бэлэн болсон зулагтай түрийг уланд барьж, гутлын хушууны торгон үзүүрээс эхлэн тойруулан оёж уллана, Монгол гутал өмсөхөд зайлшгүй шаардагдах нэг зүйл нь оймс болно. Оймс хийхэд эсгий, даавуу гэсэн хоёр зүйл ордог. Дулаан улирлын гутлын оймсыг даавуу бөсөөр доторлож, гадарласан нимгэн эсгийгээр хийнэ. Оймсны харааг торгоор өнгөлж,. өнгийн утсаар түмэн насан, дан, давхар алхан хээг зүү ороож угалзлан чимэглээд, харааны доод биеэр хос гурван давхар хошмог гарган гоёдог аж. Оймсны харааны халааг савхиар өнгөлөн тоноглон хээний булан гаргаж урладаг өвөр мөц онцлогтой байна, Дэгтий нь давхац гутал юм. Дэгтий ул, зулаг, түрий, уяа гэсэн хэсгээс бүрдэнэ. Дэгтийг сэрхний арьс, аргаль, янгир, буга зэрэг ангийн арьс, шир, нохойн арьсаар ч хийдэг. Дэгтий хийх арьс эдэлгээ даах, үслэг ноолуурлаг дулаан байх нь чухал. Дэгтийний арьсны үсэн талыг дотогш, бас гадагш харуулан хоёр янзаар хийнэ. Дэгтийний арьсны үсэн талыг гадагш харуулан хийх нь хүйтэн салхи шуурганд хүний хөлийг хөрөхөөс хамгаалах практик ач холбогдолтой. Арьсны үсэн талыг дотогш харуулан хийсэн дэгтийнээс үсийг нь гадагш эргүүлэн хийсэн дэгтий илүү дулаан байдаг ажээ. Хүйтэн цагт алс явахдаа дэгтийг гутлынхаа гадуур өмсөж, давхац болгон хэрэглэнэ. Дэгтий эсгэх, оёх, хийх арга нь гутлаас хялбар юм. Дэгтийний зулаг, түрий үргэлж байдгаараа маш энгийн, оёход хялбар. Дэгтийг оёхдоо хавчаар барин нэвтэлзэнэ. Дэгтийний түрий урдуураа задгай, хос шилбэн уяатай. Өмд. Малчин ардын өмд нь унаагаар явахад зохицсон, салтаа өргөн тавиу захандаа түдүүл тэлээтэй байдаг, Өмд хийхдээ, зориуд эсгэсэн хоёр хэсэг бөсийг хоёр хажуу биеэр нь нийлүүлэн, мөн салтаа хэсэгт хушуу оруулга хийж, дээд биед зах залгаж оёно. Өмдний захад 6-8 төдүүл хийнэ. Өмдний салтааны хушуу оруулга том, жижиг байх нь өмд хийж буй эдийн эн, өргөн нарийнаас хамаардаг байна. Өмдний салтааны оруулга нь морь унаанд зорчйн явахад зохилджээ. Өмдний шулхнаг тавиухан байх нь эдэлгээ сайн даах буюу хүний бие даарах, ая тав алдахгүй байхад чухал үүрэгтэй. Өмд нь хүйтэн, дулаан улирлын гэж үндсэн хоёр янз байхаас гадна хүний зрхлэх хөдөлмөрийн онцлогт зохицсон байдаг. Явган явах хүнд хэтэрхий халхгар өмд, саадтай байхад, харин морь унаагаар явахад халхгар, тавиухан өмд ашигтай. Нэхий болон бусад эдээр өмдийг хийхдээ, цаг улирлын нөхцөлд тохируулахыг урьдал болгоно. Өвлийн улирлын нэхий өмдөнд цоолж хийвэл 4 ширхэг нэхий ордог. Өмдийг бас гадуур, дотуур гэж.ялгана. Элдсэн нэхийг утаж, будаж боловсруулан хонгор шар, шар өнгөтэй болгоод өмд хийнэ. Мөн хээ угалз тавьсан нэхийгээр өмд хийнэ. Нэхийг тэр чигээр нь өмд хийхээс гадна янз бүрийн бөс, даавуу, торгоор өнгөлж өмд хийж өмсөнө. Нэхийгээс гадна хонь, ямааны илгээр зун, намрын өмд хийж өмсдөг байв, Бээлий: Бээлийн гарал, үүсэл эртнийх юм. Ардын хувцасны нэг элемент бээлий нь анхан үедээ жижиг уутан хэлбэртэй байгаад, хожим эрхий хурууг тусгайлан хийх болж, улмаар ажил хийхэд тохиромжтойг харгалзан, .таван хуруутай хийдэг болсон байна. Бээлий нь хүний гарыг хүйтнээс болон гэмтэхээс хамгаалах үндсэн үүрэгтэй. Бээлийг арьс, ноос, сүлжмэл эд, цэмбэ зэргээр урладаг бөгөөд ястнуудын соёлын онцлог шинжтэй холбогдож бээлийд хээ угалз хатгах, нэхэх зэрэг нь өөр өөр юм. Малчид нэхий зэрэг эдээр дуганцаг ханцуйвч хийж, дээлний ханцуйн үзүүрт дотор талаар шургуулан хэрэглэж ирсэн маш эртний уламжлалтай нэг төрлийн бээлий юм, Ахмадын аман сурвалж мэдээнээс үзэхэд, хожим хүртэл бээлий, дуганцаг хоёрыг хослон хэрэглэж, өвөл ховоогоор худгаас ус татаж мал услахад бээлийг хэрэглэж ирсэн ажээ. Тэрлэг дээлийн гадар өнгийг бөс эдээр эсгэхдээ, эдийн хээ угалз тааруулах, нийлүүлэх, эдийн энгийн өргөн, нарийнийг тохируулах зэргийг сайтар бодож боловсруулсан аргатай байна. Дээл, тэрлэгний өнгө эсгэх монгол хэдэн арга бий. Үүнд: Голлож эсгэх: Дээл, тэрлэгний өнгийг өргөн энтэй даавуу эдийн энгүй талаас ухаж зсгэхийг ингэж хэлдэг. Бөгтөрч эсгэх: Маш өргөн энтэй эдээр тэрлэгний өнгөний ханцуй, сугыг шууд ухаж эсгэх арга юм. Зөрүүлдэн эсгэх: Эсгэх дээл, тэрлэгний өнгө дутмаг хүрэх, буюу нарийн энтэй бөсөөр эсгэх бол зөрүүлдэнэ. Зөрүүлдэхдээ эдээ дутуу гурав давхарлан нугалж тавиад, нэг нугалаа дотоод энгэр, нөгөө нэг нугалаа нь гадаад энгэр болохоор тохируулж эсгэдэг. Ингэж эсгэсний дүнд ханцуй хийх эд нь нугалааснаас үлдэх хэсгээс гардаг онцлогтой. Эн зэрэгцүүлж эсгэх: Эдийн энтэй талаар зэрэгцүүлэн тавьж, дээл, тэрлэгний гадар өнгө эсгэхийг ингэж хэлдэг. Тэрлэгийг эсгэж оёхдоо түүний ар хэсэг, энгэр, дотоод энгэр, хоёр мөр, ханцуй, нударга, зах зэргээр дэс дараалсан торимоор эсгэж, дараа нь дээлний ар болон энгэр хоёрыг хүний мөрөн дээр байх байрлалаар нийлүүлж залган, ханцуй, зах, нударга залгадаг нарийн горим баримталдаг байна. Эхлээд дээлний энгэр, зах, ханцуйг эмжин, знгэр ханцуйг их биедээ нийлүүлж оёод дараа нь өнгө дотроо хормой, хан-цуйн захаар шаглаж нийлүүлэн, тэр оёосоо дотор тал руу нь нугалан нааж, илуүрдэн, сугаар нь эргүүлж, өнгө дотроо сайтар тэнийлгэн дэлгээд, тааруулж нийлүүлдэг байна, Өнгө дотор нийлсэн тэрлэгээ хаван, зах залгаад эр, эм товч шилбэ тааруулж оёно. Уран бүсгүйчүүд эд оёх аргыг чадамгай эзэмшсэн, тэр бүрд нарийн мэргзжсэн, сонгож тохируулах мэдлэг арвинтай юм. Монгол хувцас оёх оёдлууд нь:
1. Нэвтгэлзэх 2. Хөвөрдөх 3. Хөших 4. Логших 5. Хавах 6. Хонин холбоо 7. Хатгах 8. Хэрээ захлах 9. Нөхөх 10. Зүү ороох 11. Загасан нуруу хатгах 12. Эгэлдэрлэх 13. Нэхэх 14. Шидэх 15. Хагас логших 16. Туулай харайлгах 17. Ширэх 18. Эргүүлж оёх 19. Даруулж оёх 20. Задгайлж оёх 21. Холбоо оёх 22. Даруулж нөхөх 23. Хөрөө гаргах 24. Нуруу гаргах 25. Нааж оёх
зэрэг болно. Эдгээр төрлийн оёдлыг хувцасны төрөл, хэсэг бүрд тохируулан чухам аль оёдлоор оёхоо сонгон авна. Үүнд: хурган, нэхий дээл, эсгий зэргийг хөвөрдөх, дээлний эмжээр ширдэгний эмжээрийг нөхөх, алив эдийн дээш эргэсэн хэсгийг даруулах, нөхөх, ширдэг, гутлын ул, оймс, зуузай зэргийг ширэх, дээл, малгай, хантаазны эмжээрийг шаглах, дээлийн дотрыг хөших, давхар буюу хөвөнтэй дээл, үстэй малгайг хавах, малгайн тавыг зүү ороох, дайлангийн булан, тамхины хүүдийний буланг задгайлж оёх, зузаан үстэй дзэл, эсгий, булигаар зэргийг нэвтгэлзэх, дээлний захыг захалж оёх, дээлийн энгэрийн дотор ба дан дзэлийн хормойг холбоо оёх нь элбэг байдаг. Үлэмж бөх, эдэлгээ даах оёдол гэвэл шаглах, нэвтэлзэх юм, Хөших, холбоо оёдлыг хэврэг оёдолд оруулна. Эдгээрээс гадна хувцасны оёдлыг бөхлөхийн тулд уг хувцас хийж буй эдийг оёхоосоо урьдаар хооронд нь наагаад дараа нь оёдог учир бий. Оёдлын дотроос цэвэрхэн буюу бөх оёдол нь дээл, тэрлэгний зах, энгэр, ханцуйн эмжээрийн оёдол; ширэх, шаглах, тэрлэгний өнгө дотор хоёрыг нийлүүлдзг шидэх оёдол, өнгө дотрыг хавсарч хавах оёдол, дээлний суга, хормойны дотрыг нөхөх, дээлний үстэй дотрыг хөвөрдөх зэрэг нь тусгай зориулалт бүхий оёдол юм. Ширэх гэдэг бол хол хол ганц хатгаж оёх; дан хаваас гэдэг нь хоорондоо нэг хатгаад зүүгээ өнгө дотрын завсраар 4-5 см (хоёр хуруу хэртэй) хатгаж, дахин өнгө, дотроо нэвт хатгаж оёхыг хэлнэ. Ихэвчлэн торгон эдээр хийсэн дээлийг дан хаваасаар хавна. Давхар хаваас гэж хоёр ойр хатгаад нэг хий хатгахыг хэлдэг байна. Зузаан эдээр хийсзн хувцас буюу үстэй дээлийг энэ хаваасаар оёно. Бас гурав ойрхон хатгаж нэг хий хатгаж хавах ч бий. Үүгээр хөвөнтэй дээлийг хазна, Хоер хаваасны хоорондын зай ихэнхдзэ дервөн хуруу өргөн байх ба харин хөвөнтэй дээлний хоёр хаваасны хоорондох зай яльгүй ойр байдаг, Дээл тэрлэг нөхөхдөө, хоер хэсэг зүйлийн доод талыг дээд талын доогуур оруулан, нөгөө талаар нь даруулаад, цухас нугалж тэр хоёрыг давхарлан оёно. Хөвөрдөх гэдэг бол хоёр талыг нийлүүлэн барьж дээгүүр нь давуулан холбож оёсон оёдлыг хэлнэ. Нэхий, үзүүрсэг зэрэг арьсыг дотор талаас нь хөвөрдөж оёдог. Мөн хурганы арьсыг өнгөн талаас нь хөвөрдөнө гэж эрдэмтэн Э. Чимидцэрэн тодорхой тайлбарлан бичсэн байна. Хувцсыг цэвэрхэн оёх нь түүний үзэмж, соёлтой шууд холбоотой бөгөөд ямар өнгийн эдийг аль өнгийн утсаар оёхоос бас шалтгаална. Монгол хувцасны эд, оёх утасны өнгөний сонголт нь хүрээлэн байгаа орчин байгаль, газрын хөрс, өвс ургамлын өнгө болон нийт хүмүүсийн дуртай өнгө, соёл, зан заншил зэрэгтзй холбоотой юм. Говь нутгийн эрэгтэйчүүд хар хөх, бараан өнгийн бөсөөр тэрлэг хийх, харин эмэгтэйчүүд тосон бор, хулсан шар өнгийн эдээр хувцас хийх нь элбэг. Үүний учрыг лавлахад, хөх өнгийг тэнгэр, .цэнхэрийг ус, ногооныг өвс ногоо, саарал өнгийг зэр зэвсэгтэй холбож бэлэгдэж үздэг байна. Халхчууд бүдэг бор, шарга, хөх цэнхэр, цэнхэр хөх өнгийн бөсөөр дээл тэрлэг өнгөлдөг нь эх газрын өнгө, тэнгэрийн агаар мандал, амьдыг ундаалах мөнхийн усны өнгөтэй харьцуулан хувцасны өнгө сонгосон гэж болох байна. Нас ахимаг хүнд хүрэн бор, улаан хүрэн өнгийн бөсөөр дээл, тэрлэг гадарлах нь хэвшил болсон юм. Эмэгтэйчүүд тод өнгөтэй тэрлэг сонирхдог. Харин улаан шар, шар өнгийн эд бөсөөр дээлэнд өнгө татаж, тэрлэг хийдэггүй түүхэн үе байсан билээ. Санваартны өмсгөл хувцас улаан шар өнгөтэй байдаг учир тийнхүү тэр өнгөнөөс зайлсхийдэг аж. Энэ бүхнээс үзвэл ардын дээл, тэрлэгний өнгө, хүмүүсийн нас, хүйс, эрхлэх ажлын онцлог зэрэгтэй уялдсан байжээ.

Бичсэн: designer

[Шууд холбоос]

Миний тухай
Everything is fashion
Сүүлийн бичлэгүүд
. монголын дизайнер олон улст
. Үзэгчдийг гонсойлгосон "Хаврын гоёл" наадам
. “ХЭН СЭТГЭЖ БАЙНА, ТҮҮНД ЗОРИУЛАВ” гэдэг уриа их таалагдсан
. Хаврын гоёл - Дизайн сургалт 2010
. “Versace” группын ерөнхийлөгч Санто Версаче Монголын загварын ертөнцийг шимтэн үзлээ
Холбоосууд
. Нүүр хуудас
. Танилцуулга
. Архив
. Email Me
. RSS тандагч
. My Fashion
. Style.com
Найзууд

Хуудас: 12 » Нийт: 28
Өмнөх | Дараагийн